Çevrimdışı

SOSYAL HİZMETLER VE ÇOCUK ESİRGEME KURUMU GENEL MÜDÜRLÜĞÜ ÖZÜRLÜLERİN TESPİTİ, İNCELENMESİ, BAKIM VE REHABİLİTASYONUNA DAİR YÖNETMELİK



Resmi Gazete Tarihi: 19.08.1993

Resmi Gazete Sayısı: 21673



BİRİNCİ BÖLÜM

Genel Hükümler

Amaç

Madde 1- Bu Yönetmeliğin amacı; bedensel, zihinsel ve ruhsal özürleri nedeniyle yaşamın gereklerine uyamama durumunda olanların tespitini, incelenmesini, kuruluş bakımı, evde hizmet, rehabilitasyon hizmetlerinden yararlandırılmalarını, hizmetin tür ve niteliği ile işleyişine ilişkin esasları, personelin görev, yetki ve sorumluluklarını belirlemektedir.

Kapsam

Madde 2- Bedensel, zihinsel ve ruhsal özürleri nedeni ile yaşamın gereklerine uyamama durumunda olanların tespiti ile fonksiyon kayıplarını kapasiteleri ölçüsünde en üst seviyeye çıkarmak ve toplum içinde kendi kendilerine yeterli olmamalarını sağlayan yetiştirme ve iyileştirme programları hazırlamak, uygulamak, beceriler kazandırmak üzere kurulan Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Genel Müdürlüğüne bağlı Rehabilitasyon Merkezlerini veya bu becerileri kazanamayanların sürekli bakıldığı Bakım Merkezleri ile Evde Hizmeti kapsar,

Dayanak

Madde 3- Bu Yönetmelik 2828 sayılı Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Kanunu'nun 15, 21 ve 26ncı maddelerine dayanılarak hazırlanmıştır.

Tanımlar

Madde 4- Bu Yönetmelikte geçen;

“Genel Müdürlük" Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Genel Müdürlüğünü,

“İl Müdürlüğü" İl Sosyal Hizmetler Müdürlüğünü,

“Özürlü" Bedensel, zihinsel ve ruhsal özelliklerinde belirli oranda fonksiyon kaybına neden olan organ yokluğu veya bozukluğu sonucu yaşamın gereklerine uyamama durumunda olup, korunması, yardım edilmesi, bakılması ve yetiştirilmesi gerekli kişiyi,

“Rehabilitasyon" Doğuştan veya sonradan herhangi bir hastalık ya da kaza sonucu bedensel, zihinsel ve ruhsal yeteneklerini çeşitli derecelerde kaybeden kişinin fonksiyon kayıplarını gidermek veya geriye kalan güç ve yeteneklerini geliştirerek fizik, psikolojik, sosyo-ekonomik ve mesleki yönden mevcut kapasitelerini en üst seviyeye çıkarmak için yapılan çalışmaların ve yardımların tümünü,

“Bakım" Durumları gereği rehabilitasyondan yararlanamayan veya rehabilitasyondan yararlandığı halde özel ilgi, destek ve korunmayı gerektirenlere verilen yatılı ve/veya gündüzlü hizmeti,

“Merkez" Bakım Merkezleri Rehabilitasyon Merkezleri ve Özürlüler Danışma Merkezlerini,

“Bakım Merkezi" Her yaştaki bedensel ve zihinsel, ruhsal özürlülere süreli veya sürekli bakım hizmetlerinin verildiği yatılı ve/veya gündüzlü Sosyal Hizmet Kuruluşlarını,

“Rehabilitasyon Merkezi" Rehabilitasyon amaçlı çalışmaların yapıldığı yatılı ve/veya gündüzlü Sosyal Hizmet Kuruluşlarını,

“Ortopedik Özürlü" Bütün düzeltmelere rağmen yaşamlarında ve çalışmalarında; iskelet, sinir sistemi, kas ve eklemlerinden yeteri kadar yararlanamayan veya sosyal yaşama uyamayan kişiyi,

“Cerebral Palsy" Beynin doğum öncesi, doğum, doğum sonrası, bebeklik ve çocukluk devresinde herhangi bir nedenle hasara uğramasından ileri gelen nörolojik + adalelerin özel ve genel duyu organlarını mental ve emosyonel sistemleri içine alan bir haslatıl kombinasyonunu,

“Görme Özürlü" Görme gücünden tümüyle veya ileri derecede kaybı olan kişiyi;
a) Bütün düzeltmelere rağmen iki gözle görmesi 1/10'dan aşağı olan ve yaşamlarında görme gücünden yararlanmasına imkan olmayan körleri,
b) Bütün düzeltmelere rağmen iki gözle görmesi 3/10'dan aşağı olan, özel bir takım araç ve yöntemleri kullanmadan yaşamlarında görme gücünden yararlanamayan az görenleri,
“Zihinsel Özürlü" Zihinsel gelişiminde meydana gelen yavaşlama, duraklama ve gerileme nedeniyle davranış ve uyum yönünden yaşıtlarına göre sürekli gerilik ve yetersizlik gösteren;

a) Zeka bölümleri çeşitli ölçeklerde 0-24 arasında olan (İdiot) düzeyindeki ağır zihinsel özürlüleri,
b) Zeka bölümleri çeşitli ölçeklerde 25-44 arasında olan (Embecile) düzeyindeki öğretilebilir zihinsel özürlüleri,
c) Zeka bölümleri çeşitli ölçeklerde 45-75 arasında olan (Debil) düzeyindeki eğitilebilir zihinsel özürlüleri,

“Ruhsal Özürlü" Çeşitli nedenlerle ruhsal özelliklerinde yaşamın gereklerine uyamayacak düzeyde sürekli olanlar yetenek ve fonksiyon kaybına uğrayan kişiyi;

“Konuşma Özürlü" Konuşmasının akışında, ritminde, tizliğinde, vurgularında, ses birimlerinin çıkarılışında, eklemlenişinde bozukluk olan kişiyi,

“işitme Özürlü" İşitme gücünden tümüyle veya ileri derecede kaybı olan kişiyi;
a) Bütün düzeltmeler rağmen işitme kaybı 70 desibel'den daha fazla olan, işitme gücünden yararlanamayan sağır kişi,
b) Bütün düzeltmelere rağmen işitme kaybı 25-70 desibel arasında olan ve işitme gücünden ancak yardımcı araçlarla yararlanabilen ağır işiten kişiyi,

“Görme Özürlüler Rehabilitasyon Merkezi" Her yaştaki özürlülerin rehabilitasyonuna yönelik çalışmaların yapıldığı gündüzlü ve/veya yatılı merkezi,

“Spastik Özürlüler Rehabilitasyon Merkezi" 0-14 yaş arasındaki Cerebral Paralizili çocukların eğitim ve rehabilitasyonu ile yetişkin özürlülere rehberlik hizmeti veren gündüzlü ve/veya yatılı merkezi,

“Ortopedik Özürlüler Rehabilitasyon Merkezi" Ortopedik özürlülerin rehabilitasyonuna yönelik çalışmaların yapıldığı gündüzlü ve/veya yatılı merkezi,

“İşitme Özürlüler Rehabilitasyon Merkezi" İşitme özürlülere işitme yoluyla sözel iletişime ilişkin beceriler kazandırarak rehabilitasyonuna yönelik çalışmaların yapıldığı gündüzlü merkezi,

“Zihinsel Özürlüler Rehabilitasyon Merkezi" Zihinsel özürlülerin rehabilitasyonuna yönelik çalışmaların yapıldığı gündüzlü ve/veya yatılı merkezi;
a) 0-6 yaş arası Zihinsel Özürlüler Rehabilitasyon Merkezi,
b) 7-12 yaş arası Zihinsel Özürlüler Rehabilitasyon Merkezi,
c) 13-18 yaş arası Zihinsel Özürlüler Rehabilitasyon Merkezi,
d) 19 ve daha yukarı yaş arası Zihinsel Özürlüler Rehabilitasyon Merkezi,

“İş Atölyesi" Özürlülere belli iş dallarında temel bilgi ve beceri kazandırıp, bir iş edinebilmelerine ve bağımsız yaşayabilmelerine yardımcı olan atölyeyi,

“Rekreasyon Merkezi" Ruhsal özürlülerin sosyal uyumlarına yönelik çalışmaların yapıldığı gündüzlü ve/veya yatılı merkezi,

“Özürlüler Danışma Merkezi" Özürlülere ve ailelerine hukuki, sosyal, ekonomik, psikolojik açıdan her türlü yardımların ve rehberliğin yapıldığı ve aile eğitiminin örgütlendiği merkezi,

“Evde Hizmet" Özürlülerin aile ortamında veya bulunduğu mahalde ailesi veya sosyal çevresi ile birlikte bakım ve rehabilitasyonuna yönelik hizmeti,
ifade eder.

İKİNCİ BÖLÜM

Özürlülerin Tespiti ve İncelenmesi

Madde 5- Korunması, yardım edilmesi, bakılması ve yetiştirilmesi gereken özürlülerin tespiti ve incelenmesi il müdürlüklerinin sorumluluğundadır.
Bu kişilerin bildirilmesinde; mahalli mülki amirler, sağlık kuruluşları, köy muhtarları ile genel kolluk kuvvetleri ve belediye zabıta memurları görevlidirler.
Diğer kamu kurum ve kuruluşları, vatandaşlar ile özürlülerin aileleri ve yakınları da bildirime yardımcı olabilirler.

Madde 6- Özürlülerin tespiti ve gerekli tedbirlerin alınması amacıyla il müdürlükleri, ilgili kurum ve kuruluşlarla işbirliği yapar, gerektiğinde işbirliği protokolü ile çalışmaları yürütür.

Madde 7- Bildirimi yapılan özürlü hakkında sosyal çalışmacı tarafından düzenlenen sosyal inceleme raporu sonucuna göre gerekli işlem yapılır.

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

Kuruluş ve Görevler

Kuruluş

Madde 8- Merkezlerde hizmet ve işleyişiyle ilgili Psiko-Sosyal Servis, Değerlendirme ve Koordinasyon Kurulları bulunur.

Her merkezde ihtiyaca ve Genel Müdürlükçe hazırlanacak standart kadroya göre belirtilen sayı ve niteliklere uygun olarak müdür, müdür yardımcısı,(Değişik ibare:RG-26/9/2008-27009) tabip, sosyal çalışmacı, çocuk gelişimcisi, psikolog, ----oterapist, diyetisyen, çocuk eğiticisi, hemşire, odyolog, öğretmen, özel eğitim öğretmeni, teknisyen, genel idare ve yardımcı hizmetler sınıfından olmak üzere çeşitli personel istihdam edilir.

Psiko-Sosyal Servis

Madde 9- Merkezlerde uygulanacak programları koordineli ve etkin bir şekilde yürütmek üzere bir sosyal çalışmacı, bir psikolog ve bir çocuk gelişimcisinden oluşan bir Psiko-Sosyal Servis kurulur, müdür'e veya yardımcılarından birine bağlı olarak görevi yürütür.

a) Kuruluşa tertibi yapılan özürlü ile ilgili dosyayı değerlendirme kuruluna intikal ettirmek,
b) Merkeze başvuran özürlü ailelerine gerekli danışmanlık ve rehberlik hizmetlerinde bulunmak,
c) Personelin ve özürlü ailelerinin alanla ilgili olarak eğitimlerini ve bilgilendirilmelerini sağlayıcı konferans, seminer, grup çalışması ve benzeri etkinliklerde bulunmak,
d) Özürlüler ve problemleri ile ilgili kamuoyu oluşturmak amacıyla ve gönüllü kuruluşlarla işbirliği çerçevesinde eğitici ve tanıtıcı faaliyetlerde bulunmak,
e) Mesleki eğitim programlarında yeterli bilgi ve beceri sahibi olan özürlülerin işe yerleştirilmelerine yardımcı olmak,
f) Eğlence, gezi, spor ve benzeri etkinlikleri düzenlemek,
g) Rehabilitasyon programını tamamlayarak aile veya yakınlarına teslim edilen, işe yerleştirilen özürlülerin sosyal uyumlarını izlemek,
h) Özürlülerin aileleri ve çevreleri tarafından kabullenilmesi için gerekli mesleki çalışmaları yapmak, rehberlik etmek, (kuruluşun bulunduğu ilin dışında ikamet eden ailelerle yapılacak mesleki çalışmalar ailenin bulunduğu ildeki il sosyal hizmetler müdürlükleri ile yapılacak işbirliği ile sürdürülür.)
i) Merkezden ayrılan özürlülerin toplum içinde takibini sağlamak amacı ile il sosyal hizmetler müdürlüklerine gerekli bilgiyi vermek,
j) Özürlülerin rehabilitasyonu konusunda hizmet-içi eğitim programlarının düzenlenmesinde ve uygulanmasında görev almak,
k) Merkezin çalışmalarından yararlanılmak üzere, mesleki araştırma ve inceleme çalışmalarına katılmak,
l) Genelge ve talimatlarla verilen diğer görevleri yapmak.

Değerlendirme Kurulu

Madde 10- Değerlendirme Kurulu; merkezin özelliğine göre müdürün görevlendireceği bir müdür yardımcısının veya bir uzmanın başkanlığında merkezde bulunan meslek elemanlarından oluşur. Kurulda (Değişik ibare:RG-26/9/2008-27009) tabip, sosyal çalışmacı, psikolog, çocuk gelişimcisi, öğretmen, özel eğitim öğretmeni, ----oterapist, odyolog ve benzeri meslek elemanları bulunur. (yeterli meslek elemanı bulunmadığı takdirde mevcut elemanlardan teşekkül ettirilir)
Meslek elemanlarının sayısı birden fazla ise biri müdür tarafından Değerlendirme Kurulu'nda görevlendirilir.
Değerlendirme Kurulu en az ayda bir toplanır. Kararlar katılanların salt çoğunluğu ile alınır. Oy eşitliği halinde, toplantı başkanının katıldığı taraf oy çokluğunu sağlamış sayılır.

Kurulun Görevleri:
a) Özürlünün durumu ile ilgili Yönetmelik belirtilen kriterler ve öncelikler doğrultusunda değerlendirmeyi yapmak,
b) Yapılan değerlendirme sonucu özürlünün dosyasını hazırlamak rapor ile birlikte Psiko-Sosyal Servise iade etmek,
c) Kabulü yapılan özürlüye uygulanacak rehabilitasyon programının kapsamını belirlemek,
d) Her özürlü için olağan, örnek olay görülen ya da görüşülmesi istenen vaka takdimlerini incelemek, değerlendirmek ve önerilerde bulunmak (Vaka takdiminde vaka ile ilgili meslek elemanları da Kurula dahil edilir),
e) Toplantı raporlarını dosyalamak ve saklamak (Kurul Başkanı, Kurul Üyelerinden birini Sekreteryayı yürütmekle görevlendirir),
f) Merkezde uygulanan rehabilitasyon programları ile ilgili değişiklik ve yenilik tekliflerini Genel Müdürlüğe sunulmak üzere müdüre bildirmek.

Koordinasyon Kurulu

Madde 11- Koordinasyon Kurulu merkezde bulunan meslek elemanlarının birer temsilcilerinden oluşturulur.
Kurulun Başkanı müdür, bulunmadığı zaman vekilidir. Kurul her ay toplanır, kararlar katılanların salt çoğunluğu ile alınır. Oy eşitliği halinde, toplantı başkanının katıldığı taraf oy çokluğunu sağlamış sayılır. Toplantı kararları bir raporla merkez müdürlüğüne verilir. Bir sureti de Genel Müdürlüğe gönderilir.
Toplantı raporları her türlü denetimde görülmek üzere dosyalanır ve saklanır.

Kurulun Görevleri:
a) Merkezin yıllık çalışma programlarını hazırlamak, 6 ayda bir uygulamadan alınan sonuçları değerlendirmek,
b) Her ay yapılan toplantıların o ay içindeki faaliyetlerini gözden geçirmek, özürlülerin ihtiyaç ve sorunlarını tartışmak, konuya ilişkin teklifleri incelemek ve karara bağlamak,
c) Merkezin hizmetlerinin daha iyi duruma gelmesi, daha iyi hizmet verilmesine ilişkin çalışmaları belirlemek,
d) Meslekler arası koordinasyon, ekip çalışmasını sağlayacak işbirliği esaslarını görüşmek, rapor etmek.

Bakım ve Rehabilitasyon Programları

Madde 12- Merkezler özelliklerine göre aşağıdaki belirlenen esaslar dahilinde program geliştirirler:
a) Özbakım: Özürlünün kendi kendine yeterli hale gelebilmesi için yeme, içme, beden temizliği, tuvalet alışkanlığı, giyinme, soyunma gibi temel ihtiyaçlarının karşılanmasına yönelik öğretim faaliyetlerinin tümüdür.
b) Kişisel İdare: Özürlünün yakın ve uzak çevresine uyumunu sağlayacak faaliyetlerin öğretilmesidir.
c) Uğraşı Terapisi: Özürlüye ince ve kaba motor fonksiyonlarını geliştirici, destekleyici, sosyal ve duygusal uyumunu sağlayıcı faaliyetlerin tümünün öğretilmesidir.
d) ----oterapi: Herhangi bir nedenle bireylerde meydana gelen fiziksel yetersizliklerin tedavi amacıyla hareket kuvvet koordinasyon ve enduransı arttırarak kas iskelet sisteminin fonksiyonlarını geliştirmek, hareket yetersizliklerini azaltmak, fiziksel uyum sağlamak ve fonksiyonel kapasiteyi geliştirmek amacı ile kişilere göre değişen özel egzersiz ve elektroterapi programlarının uygulanmasıdır.
e) İş Becerisi Kazandırma: İş atölyelerinde yeteneklerini geliştirici ve beceri sahibi olmalarına yardımcı olacak faaliyetlerin öğretilmesidir.
f) Konuşma Terapisi: Konuşmanın akışında, ritminde, tizliğinde, vurgularında, ses birimlerinin çıkarılışında, eklemlenişinde ve anlamındaki bozuklukları düzeltici ve öğretici faaliyetlerdir.
g) İşitme Terapisi: İşitme kalıntısından yararlanarak kişinin işitme kalıntısını etkin biçimde kullanılır hale getirmek için yapılan çalışmalardır.
h) Bağımsız Hareket: Görme özürlülerin mevcut potansiyelleri dahilinde en az yardımla hareket edebilmelerini sağlayıcı tekniklerin öğretilmesidir.
i) Abacus (Matematik): Görme özürlülere kapasiteleri oranında temel matematik bilgilerinin öğretilmesine, abacus üzerinde dört işlemin yapılabilmesine ve geometrik şekillerin algılanmasına yardımcı olan tekniklerin ve işlemlerin öğretilmesidir.
j) Braille (Okuma-Yazma): Görme özürlülere kabartma yazıyla okuma-yazma öğretilmesidir.
k) Temel Eğitim: Milli Eğitim Bakanlığının özel eğitim okullarından yararlanamayanlara verilen öğretim ve eğitim faaliyetleridir.
l) Görme Özürlüler ile ilgili rehabilitasyon programlarının devreleri ve süreleri özelliklerine ve yaş gruplarına göre Genel Müdürlükçe ayrıca düzenlenir.