Isparta - 2

M.Ö. 190 yılında Selevkoslar, İmparatorları Antiochus III. başkanlığında, Manisa yakınlarında Romalılarla karşılaştılar. Bu karşılaşmada Seleykoslar yenilince ağır şartlarla Apemia (Dinar) Barışı'nı imzalamak zorunda kaldılar. Bu barışa göre; Antiochus III. Anadolu'daki her türlü hakkından vazgeçiyor ve Isparta çevresi Roma hakimiyetini kabul ediyordu. Romalılar kısa bir süre için bu bölgeyi önce Pergamon, daha sonra da M.Ö. 36 yılında Galatlara devretti. Daha sonra Galat Kral Antiochus'un ölümü üzerine, bu yöre tekrar Roma yönetimine bağlanarak "Colonia Caesar Antiocheia" adi altında Roma askeri kolonisi haline getirilmiş oldu.
Roma yönetimi altındaki Isparta ve çevresi ilk defa büyük ilerlemelere sahne olmuştur. Nitekim bu devrede şehirde para basılmış olması, Isparta’nın önemli bir iktisadi merkez olduğunu ortaya koymaktadır. Bu dönemde Isparta'nın en önemli yerleşim merkezleri (Agrai) Atabey, (Selevcia-Sidera) Bayat, Uluborlu (Apolbuia), Yalvaç (Antiocheia), Sütçüler (Sagrak-Adada), Şarkîkaraağaç (Neapolis), Gelendost (Dabenae)'dir. Sözü edilen merkezlerden Hellenizmin son dönemlerinde kurulan Yalvaç (Antiocheia), Romalılar döneminde büyük bir önem kazanmaya başlamıştır. W. Ramsey'in bu bölgede yaptığı kazılar, Pisidya Antiocheia'sının tarihi rolünü aydınlatmıştır. Burada bulunan Avgustus heykelinin başı, su kemerleri ve diğer kalıntılar, Yalvaç'ın Romalılar devrindeki durumunu aydınlatmaktadır. Roma yönetiminin ikiye ayrılması üzerine Isparta ve çevresi Doğu Roma İmparatorluğu'na bağlanmıştır.
SELÇUKLULAR DÖNEMİ
Roma İmparatorluğunun M.Ö. 395 yılında ikiye ayrılmasından sonra Bizans İmparatorluğu'na bağlanan Isparta, VIII. ve IX. yüzyılda yapılan idari ayırıma göre bir eyalet halini alıyor ve bir dini merkez niteliğini taşıyordu.
İslam ordularının akınlarının Anadolu’ya yoğunlaştığı son dönemlerinde Avasim Bölgesi'ne yerleştirilen Türkler ve Selçuklu Devleti'nin kurulması Anadolu'nun geleceği için önemli tarihi olayların başlangıcı olmuştur. Bu akınların sonunda kazanılan Malazgirt Meydan Savaşı, Bizans gücünü kırarak, bütün Anadolu kapılarının Türklere açılmasına vesile oldu. Malazgirt Savasından sonra hızla Anadolu'ya yayılan Türkler (Selçuklular), kısa sürede Batı Anadolu'nun bir çok yerlerini ele geçirdiler. Bizans tarihçilerinin kayıtlarına göre, Anadolu'nun büyük bir kısmının 1018'lerde Türklerin eline geçtiği bilinmektedir. Ancak Isparta'nın ne zaman Türklerin eline geçtiği açık değildir.
Isparta çevresinin orta zamanlarda yasadığı en önemli siyasi olay Miryo Kefalon zaferi olmuştur. II. Kılıçarslan zamanında (1156-1192) yoğunlaşan Bizans-Selçuklu mücadelesi, 17 Eylül 1176'da Anadolu Selçukluları'nın Bizans ordusunu, Gelendost ovasında büyük bozguna uğratmasıyla sonuçlandı.
Bu zafer tarihçilerin ifadesiyle Anadolu'nun tapusunu Türkler kazandıran bir zafer olmuştur. Zaferden dört gün sonra Gelende-Abed (Gelendost) antlaşması imzalanmıştır. Isparta yöresi bütünüyle kesin olarak 1204 yılında, Kılıçarslan döneminde Anadolu Selçukluları'na katılmıştır. XIII. ve XIV. yüzyıllarda başta Kayılar olmak üzere, Afşar, Çavdar, Bayındır, Bayat, Kinik, Salur, Egrur gibi Oguz boyları yöreye gelip yerleşmişler ve birer uç karakolu olmuşlardır.
XIII. yüzyil baslarında yöreye yerleşen Teke aşiretine bağlı Türkmenler, Anadolu Selçuklu Devleti'nin çökmesinden kisa bir süre önce Hamidoğulları Beyliği'ni kurdular. (1300) Beyliğin kurucusu Feleküddin Dündar Bey, Beyliğe büyük babası Hamid Bey'in adını koydu. Merkez olarak da önce Uluborlu'yu, daha sonra da Felekabat (Egirdir)'i uygun görmüştür.
Beylik, kısa sürede Yalvaç, Sarkîkaraağaç, Keçiborlu, Isparta, Burdur, Gölhisar, Korkuteli, Antalya'ya kadar genişlemiş, Gölhisar, Korkuteli, Antalya yöresinin yönetimi kardeşi Yunus Bey'e verilince, Beyliğin Teke kolu kurulmuş oldu.
Anadolu Selçuklu Devleti'nin yıkılışından sonra Konya'da kurulan Karamanoğulları, bütün ülkeye hakim olmak istedi. Ancak Hamidogulları'nın da bulunduğu uç beyleri, bu teşebbüse karsı koyarak, bağımsızlıklarını korumaya çalıştılar
Dündar Bey, XIV. yüzyıl baslarında oldukça güçlenerek, yöreye hakim olan ve 1314'de Anadolu'ya gelen Emir Çoban kanalı ile İlhanlılara bağlandı. Ancak, 1324'de İlhanlıların Anadolu Valisi Demirtaş, Hamidoğulları Beyliği üzerine yürüdü. Dündar Bey'i Antalya'da öldürerek, yönetimini Yunus Bey'in oğlu Murat Bey'e verdi. 1327'de Dündar Bey'in oğlu Hızır Bey, Anadolu'ya gelerek tekrar yönetimi ele geçirdi. Hızır Bey'in ölümünden sonra 1327'de yerine, Necmeddin İshak Bey geçti. Zamanında yeni düzenlemeler yapıldı. Ordu güçlendirilerek Beysehir ve Aksehir yöreleri beyliğe katıldı. İshak Bey'in ölümünden sonra yerine, Gölhisar Bey'i olan kardesi Mehmet Çelebi'nin oğlu Muzafferiddin Mustafa Bey geçti. Onun döneminde beylik, en güçlü günlerini yaşadı. Kesin ölüm tarihi bilinmeyen Muzafferiddin Mustafa Bey'den sonra, oğlu Hüsamettin İlyas Bey tahta geçti. Bu dönemde Hamitoğulları ile Karamanoğulları arasındaki mücadele yoğunlaştı. Karamanoğulları, beyliğin bir bölümünü ele geçirdi ise de; Germiyanoğlu Bey'i Süleyman Sah'ın yardımı ile kaybedilen topraklar geri alindi. Yerine 1374'de Kemalettin Hüseyin Bey geçti. Hüseyin Bey ayni tarihte Karamanoğulları saldırılarını durdurmak için, daha önce Esrefoğullarından alınan Yalvaç, Şarkîkaraağaç, Beyşehir, Akşehir ve Seydişehir yörelerini, 80.000 altın karşılığında I. Murat döneminde Osmanlılara sattı. Kosova Savası'nda I. Murat şehit olunca, Karamanoğulları, Hamidoğulları'nın topraklarını bütünüyle ele geçirdi.
Padişahın ölümünü izleyen günlerde Anadolu'da Türk birliğini kurmaya önem veren Yıldırım Beyazıt, Hamit iline yürüyerek 1390 tarihinde bölgenin Osmanlılara katılmasını sağladı. Kemaleddin Hüseyin Bey'in 1391'de ölmesiyle de Hamidoğulları Beyliği sona erdi. Yıldırım Beyazıt bu yörenin yönetimini oğlu İsa Çelebi'ye bıraktı. Timur'un Anadolu’yu istilası sırasında bu yöre Karamanoğullarına verildi ise de 1415'de tekrar Osmanlılara bağlanmıştır