Çevrimdışı

Öz Denetim Nedir? Çocuğa Yararları Nelerdir?




[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...]


Öz Denetim

Öz Denetim, en yalın haliyle, duygu, düşünce ve dürtüleri kontrol edebilme becerisidir. Temelinin, yürümeye başlama ile okul öncesi dönemine dayanan bu beceri kazanımı, çocuğa, öğrenme ve sosyal beceriler alanlarında destek olur. Aynı zamanda, okul çağında, ergenlikte ve yetişkinliğe doğru da gelişmeye devam eder. Ancak, her çocuğun farklı olduğunu ve her çocuk için de öz denetim becerisinin gelişim süresinin, hızının ve sürecinin farklı olabileceğini unutmamak gerekir.


Öz Denetim Kazanımı Nedir ve Ne Zaman Gelişir?

Öz denetim hemen kazanılacak bir kazanım değildir. Erken çocukluktan başlayıp yetişkinliğe kadar geçen süreçte yaşanan tecrübelerle birlikte kazanılır ve yer edinilir. Öz denetimin asıl önemi, kişinin toplumsal yaşam içinde uyumlu olabilmesidir.

Öz Denetimin Çocuğa Yararları Nelerdir?

Her ne kadar, çocuğun, erken dönemde öz denetim becerisini kazanmasını beklesek de bu beceri, zamanla birlikte daha başarılı bir hal alır. Çocuklar, ilerleyen yaşlarda dürtü ve davranışlarını kontrol etmede daha başarılı olurlar. Bunun kontrolünü sağlayabilen çocuklar, akademik anlamda, iş hayatında daha başarılı olup, stresle baş edebilme, etkili iletişim kurabilme ve fiziksel ve ruhsal olarak daha sağlıklı hayat sürdürebilme noktalarında ise daha iyi ilerleyebilmektedir. Ayrıca, bireyin kendisine odaklanmasını, olgun, sorumluluk sahibi bir kişi olmasına yardımcı olur.

Çocuğa Nasıl Kazandırılır?

Çocuğa öz denetim becerisini kazandırmanın en etkili yolu, ihtiyaç duyduğu anda ona destek olmaktır. 3-4 yaş civarımdaki bir çocuğun dürtü kontrolünü sağlaması noktasında daha fazla yardıma ihtiyacı olabilir. Yaş ve olgunluk ile birlikte bu yardımlar, çocuğun kontrol edebildiği düzeyi aşmayacak şekilde olmalıdır. Her talebine anında ulaşabilen çocuk için, öz denetim becerisinin kazanımı elbette ki daha zor olacaktır. Bu noktada, çocuğa cevaben, net zaman dilimi sunarak ya da anlaşılır bir açıklama yaparak sunduğunuz yaklaşımlar, çocuğun kendini denetlemesine destek olacaktır. Aynı şekilde, sınırlar koyma ve tutarlı olmak dikkat edilmesi gereken bir noktadır. Bu noktada, çocuğun yaşına ve gelişim düzeyine uygun şekilde oynayacağınız oyunlar, iletişime açık bir şekilde oyuna dahil etmek ve oyun içerisinde planlama yapma, çözüm üretme becerileri desteklenerek ilerlenmelidir. Kurallı ve sıralı oynanan oyunlar, yapılan etkinlikler de çocuğa öz denetimi kurmasına yardımcı olacaktır. Buradaki en önemli nokta ise, çocuğa sürekli olarak müdahale etmeden, ihtiyacı doğrultusunda ufak ipuçları sunarak yönlendirmektir. Tabi ki, her çocuk model alarak öğrenir. Bu bağlamda, ebeveynlerin kendi öz denetimlerini nasıl sağladıkları ve bunu nasıl yansıttıkları da önemlidir. Çocuğa rol model olmak, çabasını takdir etmek ve hata yapmasına fırsat sunmak ve kuralların nedenini açıklamak, çözüm arayışına birlikte dâhil olmak dikkat edilmesi gereken noktalardır. Ve tabi ki, çocuğa, koşulsuz sevgi sunmak ve bunu belli etmek en önemli husustur. Sunulan “yemeğini yersen, uslu durursan, uyursan” gibi şartlı sevgiler, öz denetimini zedeleyeceği gibi özgüvenini de düşürecek ve değersizlik hissini ortaya çıkaracaktır.

Öz Denetim Becerisini Kazanmayı Engelleyen Durumlar Nelerdir?

Davranış kontrolünün sağlanması, öz denetim ile ilişkilidir. Dolayısıyla, öz denetimini sağlayamayan, durum ve olaylar karşısında dürtülerini, duygularını kontrol edemeyen çocuklar, farklı ve uygun olmayan bir davranış sergileyebilmektedirler. Ev içerisinde sınırların ve kuralların olmaması, ebeveynin, çocuk adına karar alması ve bunu uygulaması, son olarak da ceza uygulamaları öz denetim becerilerinin kazanımını engellediği gibi davranış problemlerinin de kapısını açabilir.

Ergenlik Dönemindeki Bir Çocuğun Öz Denetim Becerisi Nasıl Desteklenebilir?

Ergenlik dönemi, öz denetim kazanımı en önemli kişilik özelliklerinden biridir. Bu noktada, ergenlik sürecine kadar öz denetim seviyesinin ebeveynler tarafından sürekli olarak kontrol edilmesi gerekmektedir. Öz denetim becerilerinin, sosyal ilişkilerle de bağlantılı olduğunu vurgulamıştık. Yüksek öz denetime sahip bir ergen, akademik başarının yanı sıra, kaygı durumlarıyla baş etme ve kontrollü duygu aktarımını sağlamada daha başarılı olduğu yapılan araştırmalarda görülmektedir. Tam tersine, düşük öz denetime sahip ergenlerde ise, başarısızlık ve yetersizlik hissi, madde ve diğer olumsuz bağımlıklara eğilimli olma durumları, kaygı ve korku sorunları, yeme bozukluğu, dürtü ve öfke kontrolü gibi durumlar görülmektedir. Ebeveynin tutum ve davranışları, bu tutumlarda yetersizlikler ve başarısızlıklar öz denetimin düşük kalmasını sağlayacaktır. Katı yaklaşımlar, etkili ve sağlıklı iletişim kurulmama, dengeli, ılımlı ve tutarlı davranışlar sergilememesi gibi durumlar da ergenin öz denetimini zedeleyebilmektedir. Unutulmamalıdır ki, ebeveynlerin, tutum, davranış ve yaklaşımları, ergenin kendi davranışlarına şekil vermesinde oldukça önemlidir.

__________________