Çevrimdışı

Kültür sadece insanda bulunan bir özellik değil.

Orangutan topluluklarını inceleyen araştırmacılar, insansı maymunların da topluluk içinde öğrendiklerini birçok kuşağa aktardıklarını gösterdi. Böylece ilk kez insan ve insansı maymunun evrimsel köklerini paylaştıklarını kanıtlayan bir sonuç elde edildi (Current Biology).

İnsanlar yeni davranış biçimlerini sosyal öğrenmeyle bir kuşaktan diğerine aktarır. Birçokları için insanda kültürün varlığı çevresine en iyi şekilde uyum sağladığını gösterir. Bu insan ve hayvanda farklıdır. Kültürün sadece insanlarda mı varolduğu yoksa daha derin evrimsel köklere mi uzandığı, bilimin çözülmemiş problemlerinden biriydi. Biyologlar yaklaşık on yıl önce, doğada yaşayan insansı maymunları inceleyerek, davranış motiflerinin coğrafi dağılımlarını dikkate almış ve davranışların tıpkı insanda olduğu gibi yeniliklerin kültürel aktarımı sayesinde oluşup oluşmadığını araştırmış. Davranışlardaki coğrafi çeşitliliğin kültürel mi olduğu yoksa genetik faktörlerin ve çevresel etkilerin bir sonucu mu olduğu açıklanamıyordu.

Zürich Üniversitesi’nde Michael Krützen ile çalışan antropologlar Sumatra ve Borneo’da yaşayan dokuz orangutan topluluğunun davranış motiflerinin coğrafi dağılımını inceledi. Sonuca göre genetik faktörler veya çevresel etkiler, orangutan popülasyonlarındaki davranış motiflerini açıklayamıyor. Bazı şeyleri sosyal olarak öğrenmek ve aktarmak birçok kuşak üzerinden hem insanda hem de insanlı maymunda evrimle yansımıştır. Anlaşıldığı üzere kültürel davranış yetisi insansı maymunun uzun yaşam beklentisi ve değişen çevre koşullarına uyum sağlama ihtiyacıyla gelişti.

İnsansı kültürün kökleri düşündüğümüzden çok daha derinlere iniyor. Bilimciler bir insansı maymun türü için bir araya getirilen en büyük veri yığınından yararlanarak, 100.000 saatlik davranış verisini inceledi, 150’yi aşkın orangutanın genetik profilini çıkardı ve uydu destekli uzaktan keşif sistemiyle de ekolojik farklılıklar hakkında bilgi topladı. Sosyal yapı ve davranış ekolojisindeki farklılıklardan sorumlu parametreleri incelediklerinde çevresel etkiler ve az da olsa genetik faktörlerin etkili olduğunu gördü. Bu şekilde ölçülen parametrelerin gerçekten de bir şeyler ifade ettiği ortaya çıkmış. Bu da onları genetik faktörlerin ya da çevresel etkilerin orangutanlardaki davranış motiflerini açıklayabilir mi sorusuna götürmüş. Yanıt hayır olduğu için, davranış çeşitliliklerindeki kültürel yorumlamanın orangutanlar için de geçerli olduğu sonucuna vardık diyor bilim insanları.

__________________