Buddhacılığın Kutsal Edebiyatı
 

Pali dilinde yazılan Buddha kutsal metinlerine ti-pitaka (üç sepet) adı verilir. Bu, ilksel kutsal metinlerin eksiksiz ve sistemli en eski derlemesidir. Bu üç sepeti şöyle sıralayabiliriz: manastır yaşamının kurallarını içeren vinaya-pitaka. Buddha'nın konuşmalarının yer aldığı sutta-pitaka, ve özel ya da en son öğreti olan abhidhammapitaka. Pali dilinde yazılan abhidhamma, yalnızca theravada yandaşları tarafından tanınır; sanskritçe yazılan abhidharma ise yalnızca sarvastivada okulunun kabul ettiği bir metindir.
Theravada'dakı dindışı metinlerin çoğu dinsel metinler üzerine pali dilinde yazılmış şerhlerdir. Bu metinler arasında sözgelimi, İ.S. 150-400 arasında Nagasena tarafından derlendiği sanılan Milindapanha (kral Menandros'un soruları) gibi bağımsız ama gene de kutsal sayılan metinler de vardır. Milindapanha buddhacılığın ruhbilim, ahlâk ve metafizik üzerine görüşlerini derinlemesine ve kapsamlı biçimde ele alan bir açıklamadır. Buddhag-hosa'nın yazıları, özellikle de Visuddhi-magga (saflık yolu) tipitaka'nn bir özetidir. Bir başka önemli büyük yapıt da Buddhagosa'nın çağdaşı Budhadatta'nın yazdığı Abhidhamma-avatara'dır. Sri Lanka'da yazılan Dipavamsa ve Mahavamsa'yi da bu kategoriye sokabiliriz.
Geniş Mahayana edebiyatının ancak küçük bir bölümü yazıldığı ilk biçimiyle (sanskritçe) bize kadar gelebilmiştir. Geri kalan metinlerin elimizde ancak cince ve tibetçe çevirileri vardır. Pracnaparamita metinleri (İ.Ö. I. yy.) bütün ampirik kavramların boşluğunu (şunyata) ortaya koyan bir diyalektik niteliğindedir. Madhyamika yapıtları arasında en önemlileri Nagarcu-na'nın yapıtları olan Mula-Madhya-maka-karika ve Şunyata-saptati'dlr. En çok değer verilen öteki mahayana metinleri şunlardır: Avatamsaka-sutra, Saddharma-pundarika-sutra ve Sukhavati-vyuha-sutra.
Yazılı en eski buddhacı tantra Guhya-samaca-tantra'dır.
Tibet yapıtları içinde en önemli derlemeler ise, 92 ciltlik ve 1055 başlıklı Bka'-'gyur (Buddha'nın sözlerinin çevirisi) ve 224 ciltlik ve 1055 başlıklı Bstangyur'dur (öğretilerin çevirisi).




aLinti..