Çevrimdışı

Ceneviz Cumhuriyeti, 12. yüzyıldan 1805 yılına kadar İtalya Yarımadası'nın Kuzey Batısında bugükü Cenova kenti civarında hüküm sürmüş bir kent devlettir.

Alm. Genua, Fr. Gene, İng. Genoa. 1815 senesine kadar devam eden Cenova Cumhûriyetine Osmanlılar tarafından verilen isim. Cenova, Ligurua’nın liman şehridir. Denizcilik yoluyla gelişen Cenovalılar, doğuda birçok imtiyazlar elde etmişler, deniz kuvvetlerinin güçlü olması sebebiyle de birçok devleti hâkimiyetleri altına almışlardır. Akdeniz’de târih boyunca en büyük rakipleri olan Venedikle devamlı harb etmişlerdir. Bizans İmparatoru Mihael VII’ye yaptıkları yardımlar karşılığı İstanbul’un Galata semtini ve İzmir limanından faydalanma husûsunda geniş imtiyazlar elde ettiler. Ayrıca Boğazlar üzerinde bâzı haklar ve Karadeniz’de Trabzon, Kefe gibi daha birçok limanı kontrolleri altına aldılar.

İlk sigorta ve ilk komandit şirketleri Cenovalılar kurmuşlardır. Osmanlı Devleti sınırları dâhilinde ticâret serbestîsi elde etmek için, kuruluş devrinde harekete geçen Cenovalılara ilk imtiyâzı Sultan Birinci Murad vermiştir (1387). 1396 yılında Fransa hâkimiyeti altına giren Cenevizliler, Fransızların zoruyla Osmanlılara karşı aleyhte hareketlerde bulunmuşlardır.

Daha sonra tekrar Osmanlılarla dostluk kurma yolunu seçen Cenevizliler, Sultan Çelebi Mehmed ile Foça şap mâdenlerinin işletme hakkının karşılığında, yıllık 2000 düka altını vermeyi taahhüd eden anlaşmayı yaptılar (1416).

Bütün ticâretleri Doğu Akdeniz ve Yakındoğu ile olan Cenevizlilerin, Osmanlı Devletinin gelişmesiyle gelir kaynakları birer birer ellerinden çıktı. İstanbul’un Fâtih Sultan Mehmed Han tarafından fethi esnâsında Galatalı Cenevizliler tarafsızlık sözü vermelerine rağmen, sözlerinde durmamaları üzerine ellerindeki ticârî imtiyazların bâzıları alınmıştır. Zağanos Paşa ile 3 Haziran 1453’te yaptıkları anlaşmaya göre, yıllık vergi ödeyecekler, kilise kuramayacaklar, gayrimenkul hakkına sâhip olmayacaklardı. Böylece Galata Türklerin eline geçmiş oluyordu. Sakız, Limni,df Amasra ve Kefe’deki Ceneviz kolonileri bir iki sene daha varlıklarını sürdürdülerse de Fâtih Sultan Mehmed bunları ortadan kaldırdı. Sakız Adası 1566’ya kadar vergi karşılığında varlığını sürdüydüyse de Kaptan-ı Deryâ Piyâle Paşa adayı aldı ve Ceneviz kolonisine son verdi.

Fransa bayrağı altında Doğu Akdeniz’de ticâretlerine devâm eden Cenevizlilere Sultân Üçüncü Mehmed bâzı ticârî imtiyazlar tanıdı. 1665’te ise diğer Avrupa devletlerine tanınan ticârî imtiyazlar Cenevizlilere de verildi. Osmanlı Ceneviz ticârî ilişkileri Fransız ordularının Ceneviz'i işgâline kadar sürdü. 1777’de Liguria Cumhûriyeti Napolyon tarafından tekrar kuruldu. 1805’te Fransa’ya katılan Ceneviz, 1815’te Sardunya Krallığı tarafından ilhâk edildi. 1849’dan sonra İtalya tarafından alınarak onların ticâret limanı hâline geldi.