| |
|
 Dostoyevski ve Psikoloji Yazan; Burce 07 Aralık 2017, 15:43
Bu forumdaki linkleri ve resimleri görebilmek için en az 25 mesajınız olması gerekir. Dostoyevski kitaplarında, daha önce hiçbir yazarda bulamadığımız ölçüde derin psikolojik tespitler ve insan davranışlarının yorumunu görürüz. O hiç kimsenin yapamadığı ölçüde insan dünyasının derinliklerine inmeyi başarmış, deyim yerindeyse insanın karanlık yanını görmüştür. Salt bu gerçek bile, onun diğer olumsuz yanlarını kapatmaya yeter. “Dostoyevski bilinçdışının yeraltı dünyasına doktorlardan, hukukçulardan, suç uzmanlarından ve psikopatlardan daha derin bir şekilde sokulmuştur…”[1] Freud, Dostoyevski’yi incelediği ünlü makalesine şöyle başlar:”Yaratıcı sanatçılığı en az şüphelenilecek yanıdır. Çünkü Dostoyevski sanatçılık bakımından Shakespeare’in hemen yanında yer alır. Karamazov Kardeşler ile hiçbir roman boy ölçüşemez. Dünya edebiyatının en yetkin örneklerinden biri olan ‘Büyük Engizisyoncu’yu ne kadar övsek azdır. Yaratıcı sanatçı sorunu karşısında psikanalizin, silahlarını ne yazık ki bir yana bırakması gerekiyor.”[2] Freud, Dostoyevski’nin ahlâksal özlemlerinin verdiği sonucun pek yüce bir şey olmadığını ve onun, bireyin içgüdüsel istekleri ile topluluk hayatının gereklerini uzlaştırmak için çetin savaşlara girdikten sonra dünyasal ve ruhsal yetkelere (otoritelere) baş eğdiğini; Hristiyanların Tanrısının ve Çar’ın önünde eğildiğini ve kaba bir Rus milliyetçiliği düşüncesine bağlanmak durumuna düştüğünü de belirtir.[3] Ben bu düşünceye tam olarak katılmıyorum. Evet, Dostoyevski giderek düşünsel olarak belki daha önce bulunduğu noktadan daha geriye gitmiştir, özellikle din ve milliyetçilik ekseni düşünceleri ile. Ama yine de buradan yola çıkarak onu “kaba dinci, milliyetçi, gerici” olarak yansıtmak bence doğru değildir. Onun ulaşmak istediği nokta her zaman evrensel bir kardeşlik ve barış noktası olmuştur, nereden yola çıkarsa çıksın, ister dinden ister milliyetçilikten. Dini de zaten aslında İsa’nın barışçı ve sevgi dolu imgesiyle ele almıştır kendi açısından. Bu nedenle ne kiliseye, ne de din adamlarına çok değer vermiştir. Freud ayrıca Dostoyevski’nin kişiliğinde sadistliği dile getiren duygular olduğunu, mazoşist yanlar da olduğunu söyler aynı makalesinde. “Dostoyevski’nin karmaşık kişiliğinden üç etkeni ele almış bulunuyoruz: Duygusal hayatının olağanüstü bir gerilim taşıması; doğuştan sapık içgüdüsel bir eğilim (bu, onun sado-mazoşist ve suç işleyici bir kimse olduğunu kaçınılmaz biçimde ortaya koyuyor) ve çözüme gelmeyen sanat yeteneği.”[4] Freud “Oidipus kompleksi”ni de dile getirir bu noktada. Bu zaten onun olgulara yaklaşımının temel ve belirleyici öğesidir. Dostoyevski’de acı bir temizlenmenin, bir arınmanın kaynağıdır. İnsan acı çekerek, özellikle de başkaları için acı çekerek arınır, temizlenir. Çektiği acı ne kadar büyük olursa arınma da o kadar derin olur. Freud, Dostoyevski’nin babasının öldürülmesinin şiddetli bir travma olduğunu ve yazarın bu olaya gösterdiği tepkinin ise nevroz halinin bir dönüm noktası gibi görülebileceğini belirtir. [5] Freud, yazarın kumar tutkusunu ise, bir patolojik tutku krizi gibi görür ve kumarın yazarın kendisini cezalandırma yöntemi olduğunu iddia eder. “Bu, Dostoyevski’nin durumu için geçerlidir ve onun olaǧanüstü bir suçluluk duygusuna kapılmış olmasını ve mazoşist bir tutum göstermesini güçlü bir kadınsı öǧenin bulunuşuna geri götürebiliriz. Öyleyse Dostoyevski’nin durumunu şöyle açıklayabiliriz: güçlü ve doǧuştan bir ikicinslilik eǧilimi taşıyan ve sert babasına baǧlı olmaya karşı bütün gücüyle kendini savunabilen bir kimse. Sözü geçen ikicinsililik özelliǧi, ruhsal yapısıyla ilgilidir ve daha önce gördüǧümüz öǧelere eklenmektedir.”[6] Dostoyevski’de acı bir temizlenmenin, bir arınmanın kaynağıdır. İnsan acı çekerek, özellikle de başkaları için acı çekerek arınır, temizlenir. Çektiği acı ne kadar büyük olursa arınma da o kadar derin olur. “Acı gözyaşların yüreğini temizleyecek, günahlardan arındıracak seni.”[7] Freud, yazısında Dostoyevski’nin suçlulara karşı sınırsız yakınlık duyduğunu saptar. Dostoyevski’ye göre bağışlanmayacak bir günah yoktur. Her şey bağışlanabilir, umut her zaman vardır: “Günah pis bir kokudur, güneş doğunca silinir gider.”[8] Bu yüzden onun kitaplarında önemli bir yer tutan kavram da acıma ve merhamettir. Bu bağışlayıcı, affedici tavrın kaynağı da, yazarın İncil’de ve orada kendi açısından İsa’da gördüğü bağışlayıcı insan sevgisidir. Dinsel bir temele dayansa da Dostoyevski, en acımasız katili bile yargılamak yerine, onu anlamaya çalışır, bağışlamaya da hazırdır. “İçinizde iğrenç olduğunu farkettiğiniz her şey, sırf onu farkettiğiniz için kendiliğinden temizlenmiştir.” der [9] Yargıçtan çok bir psikologtur o. İşte belki Freud’un suçlulara yakınlık duymak olarak adlandırdığı şey budur. Çünkü Dostoyevski, suçlulara yakınlık duymaktan ziyade bence onları anlamaya çalışmaktadır. “İyi” ve “kötü” kavramlarını da sorgulayarak bunu yapmaktadır aynı zamanda. Fakat Freud’un bu eleştirileri yayınladığından bu yana, oldukça şüpheyle ve eleştirilerle karşılandı. Freud’un Dostoyevski’nin bazı eserlerine bakarak yazarın gıyabında yaptığı tespitlerin bilimsel olarak kanıtlanamayacağı da ileri sürüldü. Ayrıca Freud, Dostoyevski’nin hayatını ve tüm eserlerini yeterince incelemeden yazıyı kaleme aldığı yolunda eleştiler de aldı. Hatta cinsiyete dayalı önyargısı da eleştirildi.
__________________ kar havası gibisin dışarda, içimde elmanın dişlenişi. |
 Görüntüleme 288
Yorumlar 0
|
 |
| Etiketler |
| dostoyevski, düşünceler, psikoloji |
| Şu anda bu makaleyi okuyan kişi sayısı: 1 (0 üye ve 1 ziyaretçi) | |
| Makale Seçenekleri | |
| Stil | |
| |
Benzer Makaleler | ||||
| Article | Author | Forum | Cevaplar | Son Mesaj |
| Dostoyevski Hayatı ( Biyografisi ) | AftieL | Şairler / Yazarlar | 0 | 16 Haziran 2014 18:53 |
| Yeraltından Notlar/Dostoyevski | Afrodit | Kitap Tanıtımları | 0 | 03 Aralık 2011 19:59 |
| Dostoyevski | Melodram | Şairler / Yazarlar | 0 | 01 Ekim 2011 17:23 |
Normal
