IRCForumları - IRC ve mIRC Kullanıcılarının Buluşma Noktası
  vaybe sohbet

>
+
Etiketlenen Kullanıcılar

2Beğeni(ler)
  • 2 Post By Thilda

 
 
LinkBack Seçenekler Stil
Prev önceki Mesaj   sonraki Mesaj Next
Alt 05 Nisan 2025, 22:26   #1
Çevrimiçi
~ in omnia paratus ~
Kullanıcıların profil bilgileri misafirlere kapatılmıştır.
IF Ticaret Sayısı: (0)
IF Ticaret Yüzdesi:(%)
Platon (Eflatun) Üzerine.




Merhaba, pek çok düşünür hakkında biyografiler forumda ve internet sitelerinde bulunmakta ama çoğumuz biyografileri bile okumaya - ben dahil - üşeniyoruz. Teknoloji çağında maalesef ki her şeye ulaşmanın kısa yolunu arar olduk. Ben de Norton antolojisindeki eleştiri ve edebiyat kuramlarının içinden sizlere çeviri sunmak istedim. Bu yazımızda Platon hakkında konuşacağız, hem onun hayatından izler göreceğiz hem de fikirlerinin edebiyat dünyasına katkılarına bakacağız. Neden Platon'dan başladım, sebebi yazıda anlayacaksınız. Aslında çağdaş edebiyatın içinden çıktığını düşündüğümüz birçok şeyin kökeni felsefeye dayanıyor. Keyifli okumalar dilerim.

Kaynağı başta belirtmekte fayda var: The Norton Antology of Theory and Criticism


PLATON
M.Ö. 427 - 347

Batı felsefesi tarihinde önemli bir figür olan Platon keza Avrupa edebi kuramları tarihinde de etkili bir yere sahip. Pek çok edebiyatçıya göre edebi kuram geleneğinin başlangıcı ona dayanıyor; tarihi şahsiyetlerin belli başlı argümanlarını içeren diyalog formatı kendisinin bahsettiği konuların daha önceden tartışıldığını ortaya koysa da bu yöntem Sokrates öncesi düşünürlerin mevcut yazılarıyla örtüşüyor. Kendisine addedilmiş birkaç düzine diyalog aslında filozofların süreç boyunca ilgilendiği tüm sorunları içeriyor: varlığın doğası, bilgiyi nasıl bildiğimizin sorusu, toplumun düzeni, adaletin, gerçeğin, iyinin, sevginin ve güzelliğin doğası. Şiir hakkında bir tez yaratmış olan öğrencisi Aristoteles'in aksine Platon sistematik bir edebi teori oluşturmaya çalışmamıştır. Aksine diyaloglarının bazılarındaki felsefi sorunlar onun şiir hakkındaki fikirlerini yansıtmış ve bu yansımalar Batı'daki edebi tartışmaların kavramlarına konu olmuştur.

Platon'un şiir hakkındaki tartışmalarını bir araya getiren fikir mimesis'e (taklit veya imitasyon) duyulan güvensizliktir. Ona göre şiir dahil bütün sanatlar fiziksel dünyanın nesnelerinin bir kopyasıdır, doğanın mimesisidir. Bu fiziksel dünyadaki Formlar veya İdealar denen nesneler zamansız olan evrenselin değiştirilebilir kopyalarıdır. Şiir kopyanın kopyasıdır yalnızca; gerçeğe yaklaştırmaz, aksine ondan uzaklaştırır. M.Ö. 3.yüzyılda Plotinos'tan tutun 20.yüzyılın sonunda Jacques Derrida'ya değin filozof ve edebi eleştirmenler o zamandan beri Platon'un şiir argümanını ya tekrarlar ya da tutarsızlıklarına işaret eder.

Platon, 25 yıl süren Atina ve Sparta arasındaki Peloponez Savaşı'nın başlangıcından dört yıl önce ve şehrin altın çağını yaşatan büyük devlet adamı Perikles'in ölümünün hemen ardından dünyaya gelmiştir. Ebeveynlerinin ikisi de Atina'nın seçilmiş ailelerinden gelmekteydi, üvey babası Perikles'in dostu ve Atina'nın beşinci yüzyılındaki siyasi ve kültürel hayatının aktif bir üyesiydi. Kendisinin en uzun diyalogu olan Devlet'inde karakter olarak karşımıza çıkacak olan Glaucon ve Adeimantus isimli iki ağabeyi vardı. Sürekli politik başkaldırı ve savaş içinde bir şehirde büyüyen bu genç adamın kaderinde elbette siyasetin yeri olacaktı. 405 yılında savaşın bitmesinin ardından yenik düşen Atina 30 Tiran denen oligarşiye boyun eğdi ve sindirilen demokrasi Platon'un siyasete bakışını değiştirdi. Sokrates'in gençleri saptırma ve dinsizlik sebebiyle 399 yılında infaz edilişi hayatında bir dönüm noktası oldu. Sokrates Platon'un ailesinin yakın bir dostu, onun da yazılarının ilham kaynağıydı. Sahiden de Sokrates'in Avrupa felsefesindeki yeri eşsizdir. Görünürde tek bir kelime bile yazmamış olsa da sonraki nesillere etkisi, özellikle Platon'da, ölçülemezdir.

Sokrates'in ölümünden sonra Platon Atina'daki siyasi hayatından emekli oldu ve birkaç yıl seyahate çıktı. 388 yılında Siraküza'nın hükümdarı 1. Diyonisos ve kayınbiraderi Dion'un yakın arkadaşı olacağı İtalya'ya ve Sicilya'ya gitti. Sonraki yıl sosyal bilimler ve felsefe eğitimi ile araştırmalara adanmış Akademi'yi kuracağı Atina'ya geri döndü; hayatının sonuna dek de orada dersler verdi. Platon Akademi'yi devlet adamlarını Devlet adlı eserinde sunduğu ilkelerle filozof-hükümdar şeklinde eğitebileceği bir okul olarak hayal etmişti. Retorik ve ikna sanatlarını öğreten sofist Gorgias ve Platon'un aynı dönemde yaşamış rakibi Isokrates'in tersine, Platon Akademi'de matematik, mantık ve felsefe üzerine eğildi. Ancak 367 yılında 1.Diyonisos ölünce Dion yeni hükümdarın eğitimiyle ilgilenmesi için onu çağırdı. Platon bir umut Devlet teorisini pratiğe dökmek için Siraküza'ya gitti fakat bu pratik halihazırdaki siyasi ortam ve hükümdarın şüpheleri yüzünden duruma uyum sağlamadı. Üstelik dönüşü de pahalıya patladı, Platon kısa bir süre de olsa hapiste kaldı; 360 yılında ise temelli olarak Akademi'ye döndü.

Platon diyalog yönteminin ve Yunan dilinin düzyazıdaki büyük simgelerinden biri olarak tanınır. Bugüne dek gelen 26 tane yazısı felsefe üzerinedir ve korunabilmiştir. Bu yöntemin en sorunlu kısmı doğrudan Platon'a atfedilememesidir: çünkü kendinden hiç bahsetmez bu diyaloglarda. Sokrates'in yöntemi çapraz sorgulamadır, elenchus ismi verilir buna - Sokratik metot da olabilir.

Kendisinin edebiyat üzerine polemiği, mimesisin dünyanın taklidi olmasına dayanır. Taklidin en basit seviyesinde bile Platon edebiyatın içeriği hakkında sorular ortaya çıkarır. Eğer genç beyinleri canlandıracak olan edebiyatsa, edebiyat yalnızca erdemi simgelemelidir. Erdemin ödüllendirildiği ve kötülerin cezasının sonunun erdeme dayandırılacağı bir dünyayı temsil etmelidir edebiyat. Şaşılmayacak şekilde Sokrates'in değindiği kısımlar da epik destan, şiir ve trajedi bile olsa edebiyatın bu standartlarına dayanır, ancak yalnızca içerikte değil formda da seviyesi düşer bu kısımların. Çünkü edebiyatın hikayeleri kurgusaldır, uydurulmuştur; edebiyat tehlikelidir, çünkü sadece yalanlar üretir. Dahası, mimesi bizi kopyanın da kopyasının içini sunduğundan Formların idealine yaklaştırmak yerine dinleyicilerin dikkatini başka noktaya çeker.

Mağara alegorisi - bu da başka bir yazımızın konusu olsun - de Devlet'in 10.diyalogu da düzgün nesnelerin, yani Formların ve bilginin kaynağını mimesis eleştirisiyle keşfeder. Bizim duyularımızla algıladığımız, Sokrates'e göre şiirin taklit olduğu dünya kafa karıştırcı ve kandırıcıdır. Formların gerçekliği duyularla algılanamaz, detaylı bir matematiksel sebeplendirmeye dayanan felsefi tartışma ve düşünce ile bu mümkündür.

Sokrates maddenin çözümlenemez olduğu sonucuna varmıştır fakat isimler üzerine şöyle bir fikri vardır: Taş var olduğu için mi bu isme sahip yoksa gelişigüzel bir ad mı konmuştur?

(...)

Batı didaktik eleştirisinin ve kuramının babasıdır Platon, edebiyatın ahlaki ve sosyal işlevlere hizmet etmesi gerektiğini savunur. Eğitim müfredatının hukuka, otoriteye, otodisipline ve dine saygıyı teşvik ettiği iyi düzenlenmiş bir toplumu temsil eden Devlet eseri özellikle etkilidir. Platon'un Sokrates alıntılarına ve Homeros'un İlyada ile Odysseia'sına atıflarına rağmen bu tarz duygusal, mantıksız davranışları temsil eden çalışmalardaki çoğu paragrafa yasak gelmesi için çağrıda bulunmuştur.

Not: Platon'u tek bir yazıda bitirmek mümkün değildir, sizi de sıkmamak adına yazıdan çeviriyi azalttım. Bu kısaltılmış bir metindir. Umarım hoşunuza gitmiştir.



Konu Thilda tarafından (05 Nisan 2025 Saat 22:27 ) değiştirilmiştir.
 
Alıntı ile Cevapla

 

Etiketler
biyografi, ceviri, eflatun, felsefe, filozoflar, konu, platon, yazı


Konuyu Toplam 1 Üye okuyor. (0 Kayıtlı üye ve 1 Misafir)
 

Yetkileriniz
Konu Acma Yetkiniz Yok
Cevap Yazma Yetkiniz Yok
Eklenti Yükleme Yetkiniz Yok
Mesajınızı Değiştirme Yetkiniz Yok

BB code is Açık
Smileler Açık
[IMG] Kodları Açık
HTML-Kodu Kapalı
Trackbacks are Kapalı
Pingbacks are Açık
Refbacks are Açık


Benzer Konular
Konu Konuyu Başlatan Forum Cevaplar Son Mesaj
Felsefe Tarihinin En Büyük Filozofu: PLATON! (EFLATUN) Kalemzede Felsefe 0 27 Eylül 2020 03:33
Eflatun Biyografisi,Eflatun Hayatı,Eflatun Yaşamı,Eflatun Kimdir? AftieL Bilim Adamları 0 18 Mayıs 2014 20:03
Şölen - Platon(Eflatun) Afrodit Kitap Tanıtımları 0 01 Mayıs 2013 21:20
Platon bizde neden Eflatun Aria Merak Ettikleriniz 3 06 Ekim 2011 22:57