Göktürk Sanatı - IRCForumları - IRC ve mIRC Kullanıcılarının Buluşma Noktası

PySSyCaT · 03 Nisan 2016, 17:22

Asya’da siyasal ve kültürel yönden önemli bir Türk devleti kuran Göktürkler (552-744), yaklaşık 192 yıl hükümdarlıklarını sürdürmüşlerdir. Hunları yenerek Çin’den Bizans’a değin uzanan Göktürkler, Orta Asya’daki toplulukları bir çatı altında toplayan ilk Türk devletidir.

Göktürk Devleti’nin merkezi, Altay dağlarının doğusunda, Orhun Nehri vadisinde bulunan Ötü-ken’dir.

Göktürkler de Hunlarda olduğu gibi yarı göçebe yaşam biçimleri ve dinsel inanışları(Şamanizm ve Gök Tanrı inancı)na uygun sanat etkinlikleri (bozkır sanatı) göstermişlerdir. Ayrıca ilk yazılı belgeleri bırakmaları bakımından da Türk tarihinde ayrı bir yere sahip olmuşlardır.

Mimari

Göktürklerde de ölümden sonraki yaşamın devamına olan dinsel inanç Kudirge, Göl Bulak, Isık Göl, Tuyahta gibi bölgelerde kurganların yapımına neden olmuştur.

Çadırların konut olarak kullanımı Göktürkler Döneminde de sürmüştür. Ancak bu dönemde mimaride bazı değişik türler de ortaya çıkmıştır. Bunlardan ilki, yer üstünde yapılmış bazen tapınak diye de anılan ama aslında ölen önemli bir kişinin anısına yapılmış mezar anıtlarıdır.

Çin mimarisinde de benzerleri görülen bu mimari düzenlemelerin en ünlüleri; Orhun ırmağı kıyılarında bulunan Kül Tigin, Bilge Kağan ve Tonyukuk mezar anıtlarıdır.

Yapılan kazı ve araştırmalar, bu üç mezar anıtının benzer bir plana sahip olduğunu göstermektedir. Bunlar duvarlarla çevrili bir dikdörtgen alan içerisinde, tören yolu ve bu yol üzerinde, ölen kişinin yaptıklarından ve devletin durumundan söz eden anıt, yolun iki yanında çeşitli heykeller ve ortada bir sunaktan oluşmuştur.

Orhun Anıtları: Göktürkler Döneminin, Türk sanat ve kültür tarihi için en önemli yanlarından birisi de bol miktarda yazılı anıtın günümüze gelebilmesidir. Bu anıtlar Türk adının geçtiği ilk Türkçe metinler ve taşa yazılmış ilk Türk tarihi olmaları açısından önemlidir. Ayrıca anıtlar, üzerlerindeki ejder figürü kabartmaları, dağ keçisi figür damgası ve kaplumbağa heykeli kaideleri bakımından birer sanat yapıtıdır.

Orhun Anıtları’nın en ünlüleri, Baykal Gölü çevresinde Orhun Irmağı kıyısında bulunan Vezir Tonyukuk, Kül Ti-gin ve Bilge Kağan anıtlarıdır.

Danimarkalı bilim adamı Wilhelm Thomsen (Vilhelm Tomsen), 1899 yılında anıtlar üzerinde sık sık yinelenen “tengri” “Türk” ve “Kül Tigin” sözcüklerinden yola çıkarak Orhun Anıtları’nı ilk kez okumuştur.

Bu forumdaki linkleri ve resimleri görebilmek için en az 25 mesajınız olması gerekir.

Kül Tigin Anıtı: 732 yılında Kül Tigin adına ağabeyi Bilge Kağan tarafından diktirilmiştir.

Kalker taşından yapılan anıtın tepesi, bir kemer oluşturacak biçimde düzenlenmiştir ve üzerinde ejderha figürü kabartmaları bulunmaktadır. Anıtın batı cephesine Çince bir metin, diğer yüzeylerine ise oldukça düzgün Türkçe metinler kazınmıştır.

Bilge Kağan Anıtı: Kül Tigin Anıtı’nın 1 km kadar güneyinde bulunan Bilge Kağan Anıtı, 735 yılında dikilmiştir. Günümüze oldukça harap bir durumda gelen anıtın yazıları da okunamayacak derecede siliktir. Çince yazıların üzerine Türkçe açıklamaları yazılmıştır.

Tonyukuk Anıtı: Bilge Kağan’ın veziri, Tonyukuk’un yapmış olduğu hizmetleri belirten anıt, 720-725 yıllarında vezirin kendisi tarafından diktirilmiştir.

İki ayrı dikili taştan oluşan dikdörtgen biçimindeki anıtın ilkinde 35, ikincisinde de 27 satır bulunmaktadır.

Bu forumdaki linkleri ve resimleri görebilmek için en az 25 mesajınız olması gerekir.

Heykel Sanatı

Hunlardan sonra heykel sanatındaki ilk önemli gelişmeler, Göktürkler Dönemi yontularında izlenebilir. Bu dönemde özellikle Türk ikonografisinin özelliklerini taşıyan gerçekçi anlayışa yakın üslupla yontulmuş heykeller dikkati çeker. Bunlar Türk yüz şemasını, saç biçimini ve giyim tarzını (başlıklı kaftan, pantolon, kemer, çizme vb.) yansıtan örneklerdir. Heykellerin çoğu, bir elleriyle silahını, öbür elleriyle güç ve hükümdarlık sembolü olan bir kadeh, kül kabı vb. bir şey tutarken betimlenmiştir.

Göktürk heykellerinin çoğu; Kül Tigin, Bilge Kağan ve Tonyukuk mezar anıtlarının çevresinde yapılan kazılar sonucu ortaya çıkarılmıştır. Bu heykellerin en ünlü örneklerinden biri, Kül Tigin heykelinin baş kısmıdır. Mermerden yapılmış bu heykelde baş tam cepheden verilmiştir. Yüz hatlarına kuvvetli bir ifade verilmek istendiği, konturların da oldukça yumuşak olduğu görülmektedir. Baştaki tacın üzerine güç sembolü olan bir kartal figürü yerleştirilmiştir.

Diğer heykel örnekleri arasında balballar önemli yer tutar. Balbal, Orta Asya Türk sanatında, öldürülen her düşman için dikilen kabartmalı taşlara verilen addır.

Soylu kişi veya hükümdarların mezarlarına ya da anıtlarına dikilen ve çoğu kez biçimlendirilmemiş veya çok az işlenmiş taşlardan oluşan balballar, ölen kişiye öteki dünyada hizmet edeceğine inanılan düşmanları temsil etmeleri bakımından ilgi çekici yapıtlardır.

Balballar; elbiseleri, kemerleri, başlıkları, silahları, saçları ve bıyıkları ile başlı başına birer portre heykel özelliğindedir.

Diğer heykel örnekleri arasında Kül Tigin’in kendisinin, eşinin ve Bilge Kağan’ın heykel parçaları ile başı kırılmış birçok heykel gövdesi sayılabilir.

Göktürk sanatında kabartmalar da dikkat çeker. Kül Tigin ve Bilge Kağan anıtlarındaki ejderha figürü kabartmaları, Kül Tigin’in tacındaki kartal figürü kabartması, Kara Göl Anıtı’ndaki saçları ejderha biçiminde insan yüzü kabartmaları ilginç örneklerdir.

Bu forumdaki linkleri ve resimleri görebilmek için en az 25 mesajınız olması gerekir.

Küçük El Sanatları

Göktürklere ait birçok kurganda yapılan kazılarda kumaşlar, dokumalar ve çeşitli madenî yapıtlar bulunmuştur.

Bilge Kağan Mezar Anıtı çevresinde yapılan kazılarda ünlü Bilge Kağan Hazinesi ortaya çıkarılmıştır.

Göktürklerde keramik sanatı da gelişmiştir. Keramik (seramik), ham maddesi toprak olup elde, kalıpta ya da tornada biçimlendirilmiş her tür kap kaca-ğın genel adıdır. Göktürk keramikleri çoğu kez elle biçimlendirilmiştir ve kırmızı renkli astarlıdır.

Göktürkler Dönemi aynı zamanda, İslamiyetten sonra tamamen Arap yazısının egemenliğine girecek olan Türk hat sanatının başlangıç dönemidir. Belirli estetik özellikler içeren Göktürk yazısı ve daha sonraki Uygur yazısı bu sanat dalında önemli gelişmeler göstermiştir. Kül Tigin Anıtı’nı yazan prens Yolig Tegin, adı bilinen ilk Türk hattatıdır.

aLinti..

Benzer Konular
Konu	Konuyu Başlatan	Forum	Cevaplar	Son Mesaj
Maji Sanatı -Maji Sanatı Nedir - Maji Sanatı Hakkında Bilgi	PySSyCaT	Sağlık Köşesi	0	25 Ekim 2014 22:07
Göktürk Efsanesi	Elysian	Tarih	0	17 Mayıs 2014 14:52
naşide göktürk	Ecrin	Sanatçılar	0	09 Eylül 2013 14:16
Göktürk Alfabesi	Ecrin	Türk Dili ve Edebiyatı	0	02 Mayıs 2011 23:18

Konuyu Toplam 1 Üye okuyor. (0 Kayıtlı üye ve 1 Misafir)

5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu gereğince sitemizde telif hakkı bulunan mp3,video v.b. eserlerin paylaşımı yasaktır. Yasal işlem olması halinde paylaşan kişi yada kişilerin bilgileri gerekli kuruma verilecektir.