Türkiye’de Özürlü Haklarının Gelişimi*
 

Türkiye’de Özürlü Haklarının Gelişimi*
Fatma GÖKMEN**

*Development of Disability Rights in Turkey
**Özürlüler Uzman Yardımcısı, Başbakanlık Özürlüler Dairesi Başkanlığı
**Assistant Specialist on Disability, Prime Ministry Administration on Disabled People


ÖZET

Tüm dünyada 1950’li yıllardan itibaren toplumsal hareketler çoğalarak büyümeye başladı. Dezavantajlı gruplar (kadınlar, etnik gruplar, özürlüler vb.) bu süreçte haklarını aramaya, seslerini yükseltmeye başladılar. İnsan haklarında gelişmeler, yeni yeni insan haklarının ortaya çıkması ve ülke sınırlarını aşması bu süreçte itici güç olmuştur.


Bu çalışma, önce genel itibariyle insan haklarını, ardından da insan hakları ve özürlülük arasındaki ilişkiyi ele almaktadır. Daha sonra, ülkemizde özürlü haklarının gelişiminde önemli etkileri olan uluslararası gelişmeler aktarılacaktır. Bu bölümün önemli kısımlarından birisi “tıbbı (medikal) model” ve “sosyal model” ayrımıdır. Özürlülük olgusu, tıbbi modelin eleştirilmesi ile birlikte sosyal modele doğru ilerleyen bir seyir izlemiştir.
Çalışmanın diğer bölümünde Türkiye’de özürlülüğe bakış ve özellikle 1950’li yıllardan sonra özürlü haklarının gelişimi açıklanmıştır. Haklar hareketinde örgütlenmenin önemi açıktır. Son olarak ülkemizde özürlü bireylerin örgütlenme bilinci ve örgütlenme deneyimleri üzerinde durulacaktır.

Anahtar Kelimeler: İnsan hakları, özürlülük, özürlü hakları



ABSTRACT

Social movements have increased on a global scale since the 1950’s. Disadvantaged groups such as women, ethnic groups, disabled people etc. have started to seek remedy and lift effectiveness. In this period improvement in human rights, appearance of new human rights and outspreading of them over national boundaries have been impulsive factors in this process.

This article at firt considers human rights in general context, then the relation between human rights and disability. Subsequently, international developments that are very significant for the process of disability rights in Turkey will be discussed. One of the most important parts of this section is the difference between “social model” and “medical model”. Disability as a fact has gravitated to social model through the criticism of medical model.

The last part of the article consider all angles of disability in Turkey and explains development of disability rights especially after 1950’s. Its clear that organization is vital for the rights movement. Finally, disabled people’s consciousness of association will be emphasized in our country.

Key Words: Human rights, disability, dibability rights