[PySSyCaT]

Usçuluk (Rasyonalizm) Nedir?

İnan’a karşı usu çıkaran ve her türlü doğaüstü verileri tanımayan öğretilerin genel adı.

Usçuluk, gerçek anlamıyla, usa dayanan ve usdışı olan her şeye karşı koyan öğretilerin genel adıdır. Ne var ki felsefe tarihinde usçuluk, us kavramı gibi çeşitli yönlere çekilmiş ve ters anlamlarda da kullanılmıştır. Usçuluk, metafizik anlayışa uygun olarak, görgücülük (ampirizm) karşıtı olarak kullanılmış ve bütün insanlarda doğuştan, değişmez bir us bulunduğunu; bu usun da özsel, tümel, zorunlu, deneydışı gerçeklik taşıdığını ileri süren öğretilere usçu (rasyonalist) adı verilmiştir.

Bilgi kuramında, us (bilinç)’la eylem’in, kuram’la kılgı’nın diyalektik bağımlılığını göstererek usçuluğu aşmış bulunan eytişimsel özdekçilik dışında genellikle, bilgilerimizin kaynağı üstünde ileri sürdükleri tezlere göre, felsefe öğretileri dört bölümde toplanır:

1-Bilgilerimizin ustan geldiğini ileri süren bütün öğretiler usçuluk,
2-Bilgilerimizin duyumlarımızla geldiğini ileri süren bütün öğretiler duyumculuk,
3-Bilgilerimizin doğuştan geldiğini, doğduğumuz anda bütün bilgilerin bizde mevcut bulunduğunu ileri süren bütün öğretiler doğuştancılık,
4-Bilgilerimizin sezgimizle elde edildiğini ileri süren bütün öğretiler sezgicilik adı altında toplanırlar.

Oysa, doğuştancılar da usçudurlar, çünkü bilgilerimizin doğduğumuz anda usumuzda mevcut bulunduğunu savunurlar.

Derleyen: Sosyolog Ömer YILDIRIM
Kaynak: Atatürk Üniversitesi Sosyoloji Bölümü 1. Sınıf "Felsefeye Giriş" ve 3. Sınıf "Çağdaş Felsefe Tarihi" Dersi Ders Notları (Ömer YILDIRIM); "Felsefe Sözlüğü" Orhan Hançerlioğlu