[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...]

Klasik Mantığa Giriş: Klasik Mantıkta Dedüktif (Tümdengelim) Akıl Yürütme Nedir?

Mantığın, ana konusunu, geçerli akıl yürütmelerle sınırladığını belirtmiştik. İşte, yukarıda andığımız üç akıl yürütme türü içerisinde, öncüllerin doğru kabul edilmesi halinde sonucun bu öncüllerden zorunlu olarak çıktığı yani geçerli olabilen bir tek akıl yürütme türü vardır ki, buna dedüksiyon, dedüktif akıl yürütme veya tümdengelim denir. Öbür iki akıl yürütme türü (endüksiyon ve analoji) geçerli akıl yürütmeler içermez. Mantığı yalnızca geçerli akıl yürütmelerle ilgilenen bir disiplin olarak sınırlandırdığımızda, bu durumda mantığın temel konusunun dedüksiyonlar olacağı açıktır ve bazı mantıkçıların mantığı dedüktif mantık olarak adlandırmalarının gerekçesi de budur. Önceki sayfalarda (2), (5) ve (6) numaralı örneklerimizin tümünün, aşağıdaki akıl yürütme formuna uygun geçerli akıl yürütmeler olduğunu belirtmiştik:

Tüm A'lar B'dir.
X bir A'dır.
O halde, X bir B'dir.

İşte, bu forma uygun tüm akıl yürütmeler birer dedüksiyondur. Başka bir deyişle, form geçerli olduğundan, bu forma uygun tüm somut örnekler de geçerlidir. Endüksiyon ve analojinin geçersiz akıl yürütmeler olduğunu belirttik. Bunun erini, aşağıda bu iki akıl yürütme türü üzerinde dururken açıklayacağız. Ama burada hemen saptayabileceğimiz şudur ki, bir akü yürütme geçerli ise, o bir dedüksiyondur. Ne var ki, bunun tersi doğru değildir. Yani her dedüksiyon geçerli bir akü yürütme değildir. Aşağıdaki örneğe bakalım.

Bazı dört ayaklılar kedidir. (7)
Bütün atlar dört ayaklıdır.
O halde, bazı atlar kedidir

Bu dedüksiyon geçerli değildir. Çünkü bazı "dört ayaklıların "kedi" olması, bütün "atlar"ın "dört ayaklı" olmasından dolayı bazı atların kedi olmasını zorunlu kılmaz. Burada, bir dedüksiyonu geçerli kılan bazı kuralların bulunduğunu tahmin edebiliriz. Dedüksiyonlar, tür ve kurallarıyla bu kitabın Dördüncü Bölüm'ünün konusu olacaklardır. Şimdilik şu önbilgiyle yetinmek uygun olur: Her dedüksiyon geçerli değildir; ama her geçerli akıl yürütme bir dedüksiyondur.

KAYNAK: KLASİK MANTIK KİTABI