IRCForumları - IRC ve mIRC Kullanıcılarının Buluşma Noktası

Tiyatro'nun Bozucu Etkileri

Tragedyanın, dehşeti kullanarak insanlarda acıma uyandırdığını söyleyenler olduğunu duyuyorum; iyi de nedir bu acıma duygusu? Kendisini doğuran yanılsamadan daha uzun sürmeyen geçici ve boş bir heyecan; tutkular tarafından hemen bastırılan bir doğal duygu kalıntısı; birkaç damla gözyaşıyla beslenen ve şimdiye kadar asla en küçük insanca davranışa yol açmamış kısır bir acıma duygusu.
Kan içici Sylla, kendisinin gerçekleştirmediği kötülükleri dinlerken böyle ağlıyordu. Zorba Phaidra, Andromakhe ve Priamos'la birlikte inlediğini kimse görmesin diye gösterinin ardına böyle gizleniyordu, oysa, kendi buyruğuyla her gün boğazlanan bir sürü talihsiz insanın haykırışlarını heyecan duymadan dinliyordu. Diogenes Laertius'un dikkat çektiği gibi, kalp yalancı acılara karşı gerçek acılardan daha kolay yumuşuyorsa; tiyatronun ortaya koyduğu öykünmeler bizde, kendisine öykünülmüş nesneler karşısında bile daha çok korku uyandırıyorsa, papaz Du Bos'un düşündüğü gibi, bunu çok görmemek gerekir, çünkü heyecanlar daha zayıftır ve insana acı verecek kadar ileri gitmez, çünkü onlar bizim için saftır, kaygıyla karışmamıştır.
Bu kurgulara gözyaşı dökerken tüm insan hakları konusunda doyuma ulaşırız ve bunu, kendi benliğimizden ortaya hiçbir şey koymak zorunda kalmaksızın yaparız; oysa gerçek talihsiz insanlarla karşı karşıya kaldığımızda, onlar bizden kendilerine özen göstermemizi, acılarını hafifletmemizi, onları teselli etmemizi, onların acılarına katılacak şeyler yapmamızı isterler, ki bizim o anda böyle şeylerden uzak olduğumuz için keyfimiz yerindedir. Öyle ki, yüreğimiz kendimize zarar verecek kadar yumuşayacak diye, yüreğimiz daralır.
Aslında, bir insan masallarda geçen güzel olayları hayranlıkla izlemeye ve düşsel talihsizliklere gözyaşı dökmeye gitmişse, bunun ötesinde ondan ne beklenir? Kendinden hoşnut değil midir? Gördüğü şeylere ruhunun güzelliğiyle alkış tutmaz mı? Oyuna gösterdiği saygı sayesinde, erdeme borçlu olduğu şeylerin hepsinden kurtulmuş olmaz mı? Daha fazla ne yapmasını bekleyebiliriz ondan? Aynı şeyi onun yapmasını mı? Oynayacak bir rolü yoktur; bir tiyatro oyuncusu değildir o. Düşündükçe, tiyatroya oyun olarak konan her şeyin, bizi ona yaklaştıracağına, daha çok uzaklaştırdığını görüyorum. Es*** kontunu gördüğümde, Elisabeth'in hükümdarlık dönemi benim gözümde on yüzyıl geriye gidiyor; Paris'te dün meydana gelen bir olay sahnede oynansaydı, o olayın Moliere zamanında geçtiğine beni inandırabilirlerdi. Tiyatronun kendini özgü kuralları, özlü sözleri, ayrı bir ahlakı var; kendine özgü dili ve giysileri olduğu gibi.
İnsan kendi kendine, bunların hiçbirinin bize uygun düşmediğini kolaylıkla söyleyebilir ve tiyatro kahramanlarının erdemlerini benimseyecek olsa kendini, dizelerle konuşuyormuş ve sırtına Romalılara özgü bir harmaniye geçirmiş gibi, gülünç bulabilir. İşte size, tüm o yüce duyguların ve tumturaklı biçimde övülen tüm o parlak, özlü sözlerin yaklaşık olarak yaradığı şey: bunları hep orada kalmak üzere sahne üzerinde sürgüne göndermek ve erdemi bize, halkı eğlendirmeye yarayan ama ciddi olarak topluma aktarılması delilik sayılacak bir tiyatro oyunu olarak göstermek. Böylece, en iyi tragedyaların üzerimizde bıraktığı en yararlı izlenim, insanın tüm görevlerini geçici, kısır ve etkisiz bazı duygulara indirgemek, başkalarınınkini alkışlayarak bize kendi yürekliliğimize, üstesinden gelebileceğimiz talihsizliklerden yakınarak kendi insanlığımıza, yoksul kişiye "Tanrı yardımcın olsun" diyerek kendi iyi yürekliliğimize alkış tutturmaktır.

Alıntı.