IRCForumları - IRC ve mIRC Kullanıcılarının Buluşma Noktası - Platon «İdea'lar teorisi»ni niçin ileri sürdü ve «idealizm» ne demektir?

Daha önce belirttiğimiz gibi[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] eski Yunan düşüncesinde Platon ve Aristoteles ile birlikte büyük felsefe sistemlerinin kurulduğunu görüyoruz. Platon[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] insanoğlunun bilgilerinin tümünü kapsayan açıklamalar ortaya koymak istemişti. Bundan ötürü; «varlık nedir?»[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] «ahlâklı bir hayat neye dayanır?»[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] «insan bilgisinin kaynağı ve değeri nedir?»[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] «tabiat hangi güçlerin etkisindedir ve nasıl oluşmuştur?»[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] «devlet ve toplum nedir?»[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] «güzellik ve sevgi ne demektir?» gibi çeşitli sorulara kapsayıcı cevaplar vermek istemişti. Platon'un bu sorulara verdiği cevaplar[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] elli yıllık düşünce çabası boyunca değişikliğe uğramış ve gelişmiştir. Bundan ötürü[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] ortaya koyduğu derin ve geniş düşünceleri birkaç cümleyle özetlemek mümkün değildir. Ne var ki[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] Platon'un felsefesinde[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] bütün düşüncelerinin ve görüşlerinin belkemiğini teşkil eden belli birtakım ilkeler ve ana kavramlar vardır. Bunların en önemlisi[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] «idealar teorisidir. Felsefe tarihinin en ünlü açıklamalarından biri olan idea'îar teorisini ileri sürerken[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] Platon[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] hangi sorulara cevap vermek istiyordu? Filozofun karşısına çıkan soru[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] ilkçağ felsefesini incelerken[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] buraya gelinceye kadar üzerinde durduğumuz temel soruydu. Yani Platon[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] duyularımızın bize tanıttığı değişik[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] farklı ve çok sayıda varlığı görüp kabul ediyor ama bunların temelinde değişmeyen ve kendi kendisiyle aynı kalan bir varlığın da bulunması gerektiğini düşünüyordu. Çünkü bu çeşitlilıiği ve çokluğu kavramamız için bu çeşitliliğin ve çokluğun içinde bir birlik olması gerekiyordu. Yoksa evren hakkında bilgi edinmemiz mümkün değildi. Çünkü sonsuz sayıda olan tek tek varlıkların herbiri hakkında ayrıca bilgi edinmemiz gerekecekti.

Oysa böyle bir şey mümkün olamazdı[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] öte yandan birlik; gerçek somut ve canlı bir şey olabilmek için çokluk içinde kendini göstermeliydi; çokluğa katılmalı ve onun içinde mevcut olmalıydı. Yoksa[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] birlik[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] gerçekliği olmayan bir çeşit kuruntu ve ha¬yalden ibaret kalırdı. Dikkat edilecek olursa[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] Platon[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] tıpkı hocası Sokrates gibi varlıklar hakkında genel bir bilginin akıl yoluyla elde edilebilmesi imkânlarını araştırıyor ve bundan ötürü[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] çokluğun temelini teşkil eden birlik fikrini ortaya atıyordu. Peki Platon «idea» derken somut olarak ne anlıyordu? İdea'îar ne çeşit varlıklardı? Ne gibi özellikler taşıyorlardı? İdealar tıpkı Elea okulunun «bir varlık'ı» gibi[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] bölünemeyen ezelden beri varolagelen değişmeyen kendi başlarına var olan gerçeklerdi.

Evrende varolan bütün varlıkların ilk örnekleri idealardı. Bu varlıklar ideaların kopyalarından[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] resimlerinden başka şey değildi. Yani duyu dünyasının bize tanıttığı çeşitli varlıklar idealardan çıkarılmış birer kopya gibiydi. Duyular dünyasının varlıklarına karşı[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] ideaların ayrı bir dünyası vardı. Düşünen ve bilen insan açısından ele alındıkları zaman idealar doğru bilgi edinmemizi sağlayan kaynaklar ve ilkelerdi. Ama idealar duyularla tanınamazlardı; onları duyularla görüp bilgilerini edinmemiz mümkün değildi. Ancak akılgözüyle[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] akıl yoluyla bilinebilirlerdi. Bu dünyanın kökü ve özü olan ideaların bilgisine erişmemiz için duyular dünyası bize ancak bir işaret verebilirdi. Sağlam ve doğru bilgi akılgözüyle kavranan bu idealardan çıkarılabilirdi. Nesnel bakımdan[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] idealar varlığın ve duyuların bize tanıttığı değişme ve çokluk dünyasının değişmeyen ilkeleri kaynakları ve asıllarıydı. İdealar cisimsel ve maddî gerçekler değillerdi; za¬manla ve mekânla ilintileri yoktu. Bununla birlikte zaman ve mekân içinde bulunan duyular dünyasının temelini (ana-maddesinıi) teşkil ediyorlardı.

Başka bir deyişle[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] Platon'un ideaları[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] bizim bugün ge¬nel fikirler[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] kavramlar[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] ya da sınıflar dediğimiz şeydir. Çev¬remizde çeşitli ağaçlar görürüz. Bu ağaçları[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] duyumlarımız ve algılarımız (idraklerimiz) aracılığı île tek tek tanırız. Ama
bütün bunlardan genel bir fikir kapsayıcı bir kavram da türetiriz. Bu «ağaç» kavramı[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] ya da «ağaç» türü dediğimiz şeydir. Tek tek ağaçları aşan ve onların özünü[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] mahiyetini[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] ilkesini dile getiren genel bir fikirdir bu; ağaç kavramıdır ya da ağaç «türü»dür. işte Platon'un «idea» derken gözönünde tuttuğu gerçek budur.

Platon[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] ideaların sadece kavramlar değil aynı zamanda bu varlıkların nesnel olarak içinden türediği bir kaynak[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] bir temel bir ilke bir anamadde olduğunu da düşünmüştü. Hatta[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] ağaç ideasının[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] tek tek ağaçlardan çok daha sağlam bir gerçekliği olduğunu; çok daha hakikî olduğunu ileri sürmüştü. Çünkü Platon duyularımızla tanıdığımız somut ağaçların bir gün ortaya çıkıp bir başka gün ortadan kalkmasına karşılık ağaç ideasının ezelî ve ebedî olarak varolup gittiğini söylemişti. Tek tek ağaçlar maddî bir varlığa sahip oldukları ve değişmeye boyun eğerek ortaya çıkıp göçtükleri halde maddî olmayan yani ideal bir varlığa sahip olan ve değişmeyen ağaç idesi her zaman varolagelmekteydi. Maddî gerçeklere nisbetle maddî olmayan ilkelerin[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] (tanrı[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] ruh[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] düşünce) daha sağlam ve aslî bir varlığı olduğunu söyleyen ve maddî gerçeklerin bu ideal varlıklardan türediğini ileri süren felsefî okula «idealizm» adı verilir. Bundan ötürü[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] Platon[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] idealizmin ilk ve en büyük temsilcilerinden biridir. İlerde görüleceği gibi[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] idealizm ile realizmin (felsefî gerçekçilik) ya da maddeciliğin (materyalizm) savaşı[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] bütün felsefe tarihi boyunca sürüp gider.

Duyuların tanıttığı çokluk ve değişme dünyası[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] yani fenomenler dünyası[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] idealara katıldığı ölçüde mevcuttur. Başka bir deyişle[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] fenomenler dünyası[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] bütün varoluşunu[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] bu dünya içinde dile gelen idealara borçludur. Bundan ötürü[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] Platon[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] îdeaları[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] temel ve gerçek varlık; değişmeyen ölümsüz bir cevher olarak gördüğü halde[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] fenomenler dünyasını (maddeyi)[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] varlık-olmayan bir şey olarak ya da gerçek varlığa benzeyen (benzemekle kalan) bir şey olarak görür. Anaksagoras'ın «nous» kavramını benimseyerek geliştiren Platon[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] bütün tabiatın belli bir amaca göre yaratılmış
olduğunu; akıllı bir varlık olan «nous»un[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] ideaları örnek alarak tabiat dünyasını ve tabiattaki bütün nesneleri düzenlediğini ileri sürer. Nous[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] varolan her şeyi en iyi olacak şekilde ortaya çıkarır. Bundan ötürü[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] nesnelerin her'birine has olan sayısız ideanın en üstünde[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] «en yüce iybnin ideası bulunur. Platon[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] evreni bir çeşit kademeleşme yani üstüste sıralanma olarak görmektedir. «En yüce iyi[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...]» en tepede bulunmakta [Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...]ve bütün öteki varlıkları yönetmektedir. Bundan ötürü içinde yaşadığımız evren[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] «en iyi»[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] en mükemmel evrendir. Dünya[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] Platon'un «nous» ya da «akıllı varlık» dediği ve tanrı olarak düşündüğü bu «yüce iyi»riin ideası tarafından organik bir bütün teşkil edecek şekilde düzenlenmiştir.

Daha önceki filozofların[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] insan bilgilerinin kaynağı ve değeri problemi üzerinde durduklarını görmüştük. Platon[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] gerçek bilginin nereden edinilebileceği sorusuna eğilmiş ve bu soruya sistemli bir cevap getirmeye çalışmıştır. Platon[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] bütün öteki sorular gibi bu sorunun cevabını da[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] felsefesinin temelini teşkil eden idealar teorisine dayanarak verir. Duyular[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] gelip geçen[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] değişen ve çokluk gösteren dünya hakkında bilgi verir bize; ama bu bilgi sağlam ve kesin bir bilgi değildir. Buna karşılık[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] akılgözüyle kavradığımız idealar hakkında sağlam[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] kesin ve genel bilgiler elde edebiliriz[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] idealar[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] insanın ruhunda gizli olarak bulunmaktadırlar; çünkü insan ruhu[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] doğumdan önce[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] idealar dünyasında bulunuyordu. Bundan ötürü[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] insanın[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] daha önce idealar dünyasındayken görmüş olduklarını yeniden «hatırlaması» sağlam bilgilere ulaşması için yeterlidir. Bilim ancak[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] ideaların akılla kavranılması sayesinde elde edilebilir.

Platon'a göre[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] insan ruhu[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] doğumdan önce idealar dünyasında bulunmuştur ve tanrısal bir nitelik taşır. Daha sonra[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] yeryüzüne sürüklenmiş[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] kökünden ayrı düşmüş ve bir beden'in içine girmek zorunda kalarak alçalmıştır. Bundan ötürü ruh[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] her zaman[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] kendi kaynağına[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] ocağına dönme hasretini çeker; içinde bulunduğu durum hakkında belli belirsiz bir bilinci vardır. Bilgiye karşı gösterilen sevgi ve güzellik karşısında duyulan coşkunluk[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] ruhun bu tanrısal niteliğini ve bir başka dünyaya ait oluşunu gösterir. Bundan ötürü[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] insanoğlunun[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] ruhunu[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] anayurduna[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] yani kaynağına döndürecek şekilde yaşaması[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] temizlemesi[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] inceltmesi ve yüceltmesi gereklidir. Bu da[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] dünya zevklerinden ve maddî hazlardan uzak durmakla[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] onlardan sıyrılmakla[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] idealar dünyası ve ruhun kendi kaynağı hakkında bilgi edinmekle yani kısacası felsefeyle mümkündür. Ama bilgiyi[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] erdem ve yaşantı haline getirmek şarttır.

Platon'un ahlâk felsefesinde[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] sosyal bir yan da vardır. Daha önceki filozoflar gibi tek insanın doğru ve mutlu bir hayat yaşamasını gözönünde tutmaz sadece; insan türünün ahlâklı ve mutlu bir hayat yaşamasının nasıl ve ne şekilde mümkün olacağını sorar. Bundan ötürü Platon'un ahlâkı[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] Sokrates'in etkisinde kalmış olan Kynikler'in ve Kyreneli-lerin ferdiyetçi (bireyci) ahlâkına karşıt sosyal bir ahlâktır. («Felsefe Tarihi»[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] M. Gökberk[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] I. Bölüm).

Platon için önemli olan toplumun mutluluğudur. Toplumun mutluluğunu sağlayacak araç olarak da devleti gördüğü için[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] ahlâk felsefesinde[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] devlet hakkındaki görüşleri önemli yer tutar. Çünkü Platon'a göre[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] erdem[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] önce devlette ortaya çıkmalıdır. Ancak ondan sonra vatandaşın erdemli olmasından ve ahlâkî davranışlarda bulunmasından söz edilebilir. Platon[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] ideal bir devletin nasıl olması gerektiğini açıklamıştır. Platon'un devleti[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] «besleyenler» (halk)[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] «koruyanlar» (savaşçılar) ve «öğretenler» (yöneticiler) diye adlandırdığı üç gruptan meydana gelmiştir. Devleti yönetenlerin ve kanun koyanların filozof olmaları gereklidir. Yöneticilerin ve savaşçıların kendi aileleri ve özel mülkleri yoktur; kadın[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] çocuk ve malda ortaktırlar[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] ihtiyaçları da devlet tarafından sağlanır. Filozof[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] son eseri olan «Kanunlar»da[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] devlet hakkındaki bazı düşüncelerini değiştirmiş[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] evlenme ve özel mülkiyeti kabul etmiştir. Burada önemli olan nokta[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] filozofun[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] ideal devlet konusunda söylediklerinden çok[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] insan hayatının mutluluğunun ancak toplumun insanî ve mutlu hale gelmesiyle gerçekleşebileceğini düşünmüş olmasında ve bunu bir zorunluk olarak görmesindedir. Bu[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] Platon'un felsefe tarihini yüzyıllarca etkisi altında bırakan derin düşünceleri yanında dikkatimizi ayrıca çeken çok önemli bir görüştür.