[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...]

Herakleitos'un Felsefesine Göre İnsanın Bilgi Edinme Yolları Nedir?

Herakleitos’a göre bilginin elde edilmesinde üç yol vardır;

a. Bilgiyi Başkasından Öğrenmek,

b. Kişisel Deneyimlerle Edinmek,

c. İnsanın Kendisini Araştırması

olarak yer almaktadır.

Herakleitos bu Fragmanda Pythagoras’ın araştırmacı kişiliğini kabul etmiş, doğunun bilgeliklerini okuduğunu açıkça söylemiş ama onu bunları anlamamış olması nedeniyle eleştirmiştir. Bütün bu bilgilerden yola çıkıldığında, Herakleitos’a göre insanların büyük çoğunluğunun bilgilerini üç yolla elde ettikleri anlaşılmaktadır: Bilginin edinilmesinde başvurulan birinci yol, bilgiyi başkalarından öğrenerek elde etmektir. Herakleitos bu bilgilerin her zaman yanlış olmayabileceklerini ama daima sorgulanmaları, eleştirel şekilde ele alınmaları gerektiğini söyler.

Bilginin elde edilmesinde başvurulan ikinci yol, bilgiyi kişisel tecrübeler ve deneyler sonucu elde etmektir. İnsanların bu tür bilgilerden yararlanabilmeleri için önce tecrübe etmeyi, yani görmeyi ve duymayı bilmeleri gerekir. Oysa çoğu insan bunun nasıl olacağını bilmemektedir. Herakleitos, görüleni ve duyulanı bilgide tercih ettiğini ama insanların görmesini ve duymasını bilmediklerini söyler (Burada Ksenophanes’i kast ettiği anlaşılmaktadır). Çünkü Herakleitos’un gözünde doğa bir kitaptır ve uygun şekilde kaleme alınmış sözlerle okunur. Doğa, insanlarla konuşmaktadır ama ona kulak vermek gerekir. İnsanların çoğu duymasını ve görmesini bilmedikleri için bu büyük kitaptan yararlanmayı da başaramamaktadırlar. Herakleitos “Ruhları barbar olanlar doğanın dilini anlamazlar.” diyerek doğaya ilişkin hakikatlerin bilgisinin aynı zamanda bir yönüyle dilsel olduğunu ifade etmektedir. Burada geçen barbar ifadesi herhangi bir dili bilmeyen insanlar anlamında kullanılır. Bir başka yerde ise şöyle denir; “Ruhları barbar olan insanlar için gözler ve kulaklar kötü tanıktır.”

Bizler doğayı ve varlığı gözlerimiz ve kulaklarımızla anlamaya çalışırız. Gerek doğa gerek toplum gerekse tek tek insanlar bizimle bir şekilde konuşmaktadırlar ve bu dili bilmeyen insanlar doğanın ve insanın hakikatini asla anlayamazlar. Bu yüzden doğanın bilgisine hazırlanmak için insanın doğanın diline ruhunu hazırlaması gerekir. Bütün bunlardan yola çıkılarak düşünüldüğünde tek başına deneyin, görmenin ve işitmenin insanı bilge yapmayacağı anlaşılmaktadır. Önemli olan görme ve işitme sonucu elde edilen verileri değerlendirecek bir kavrayışa sahip olmaktadır. Herakleitos’a göre asıl sorun görmek değil, görmesini bilmektir ve insanların büyük çoğunluğu görme ve işitme duyularından yararlanmasını bilmemektedir. Bilginin elde edilmesinde başvurulan üçüncü yol ise insanın kendi kendisini araştırması, bilgiyi kendi içinden devşirmesidir. Herakleitos, 101. fragmanda “kendimi keşfettim” demektedir. Ona göre kendilerinden uzak bir ayrılık içinde olan kişiler aynı zamanda varlıkla ayrılmış kişilerdir. Bu yüzden her insan her şeyden önce kendi kendisini keşfetmekle yükümlüdür.

KAYNAK: FELSEFE TARİHİ KİTABI