[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...]

Metafizikte (Fizikötesi) Doğa Metafiziğinin Özellikleri Nedir?

Bilinç alanındaki kesinlikler, bilinç dışına çıkıldığında nesneler dünyasında kaybolur. Öznenin kendi bilinç durumlarını benle olan ilişkisi içinde bilmesi, dış dünyaya, yani nesneye ilişkin bilgimizden farklıdır.

Descartes nesneye ilişkin düşüncelerini balmumu örneğiyle açıklar; balmumu henüz tadını ve kokusunu taşırken, bir biçime ve boyutlara sahiptir, katıdır ve bir ısısı vardır. Aynı balmumunu ateşte erittiğimizde rengi ve biçimi kaybolur, sıvılaşır Ama bütün bu dönüşümlere rağmen yine de balmumu olarak kalmaya devam eder. Balmumunun özü, onda açık seçik kavranan şey nedir öyleyse?

Descartes, bu soruyu “Duyumlarımız aracılığıyla ulaştığımız hiçbir şey değil.” diyerek cevaplar.

“Descartes, balmumunun duyulara gelen sıradan özelliklerinin, onun özsel doğası hakkında bize hiçbir şey söylemediğini öne sürmektedir. Bundan, balmumunun tek özsel niteliğinin onun yayılımı (mekanı) olduğu sonucu çıkmaktadır; balmumu yalın olarak bir “res extensa”dır, uzunluğu, genişliği ve derinliği olan yayılımlı bir şeydir, belirsiz sayıda geometrik şekle sahip olabilir…gerçekte, balmumunun açıkça ve seçikçe algıladığımız özellikleri matematikseldir ve daha özelde geometrik özelliklerdir; balmumu özsel olarak üç boyutlu yayılıma sahip bir şeydir.” (Cottingham, 1995: 46)

Descartes felsefesi için önemli olan tözdür. Descartes dış dünyayı, uzama sahip olmakla geometrik olarak kavranan, bir boyuta, bir biçime sahip olmakla bir yerde olmakla anlaşılan ölçülebilir bir nesne olarak anlar. Aristoteles için bir cismin rengi onun doğasıydı. Bir şeyin kırmızı olmasının nedeni onun doğasında kırmızılık olmasıydı. Descartes için ise nitelikler bir varlığa sahip değildir. Cisimlerin bütün görünür özellikleri, bunların duyumlarımız üzerinde oluşturduğu etkilerden ibaret, değişken yanılsamalardır. Nesneler dünyası tek özelliği uzam olan ve ilk itkiyi aldıktan sonra hareket halindeki maddenin etkileşimlerinden ibaret mekanik bir dünyadır.

“Böylece, alışık olduğumuz duyusal deneyimler dünyası, tıpkı Rönesans Naturalizminin esrarlı güçleri gibi, bir hayal oluyordu. Dünya fiziksel zorunluluklar sonucu hareket eden, eylemsiz cisimlerden oluşmuş bir makineydi ve düşünen nesnelerin varlığından etkilenmezdi. Mekanikçi doğa felsefesinin temel önermesi işte böyleydi.” (Westfall, 1987:36)

Descartes felsefesinin, doğayı cisimlerin mekanik etkileşimlerine indirgediği eleştirisini yapan Kuhn, bu yeni sistemin evrene varlığın ilkesini dikte etmek anlamında metafizik olduğunu, yöntem açısından ise yasaların mutlaklığının, maddenin hareketinin yasalara uygun harekete indirgendiği eleştirisini yapar ve bunun bilimsel girişim üzerindeki belirleyiciliğini vurgular:

“Descartes’ın muazzam etkileyici bilimsel yazılarının çıkmasından sonra, fizikçilerin çoğu evrenin mikroskopik cisimciklerden oluştuğunu ve tüm doğal görüngülerin bu cisimciklere ilişkin şekil, boyut, hareket ve etkileşim kavramlarıyla açıklanabileceğini varsaymaya başladı. Bu ilkelerin kaynağı da göründüğü kadarıyla hem metafizik hem de yöntemseldi. Metafizik açısından, ilkeler bilim adamına evrenin hangi tür nesneleri içerip, hangilerini içermediğini ‘dikte’ ediyordu: kısacası var olan sadece hareket halindeki madde idi. Yöntem açısından ise…yasalar cisimciklerin hareketlerini ve etkileşimlerini belirlemeli, açıklama ise ‘verilmiş’ herhangi bir doğal görüngüyü maddenin bu yasalara uyan hareketlerine indirgemeliydi.” (Kuhn, 1991: 67)

KAYNAK: FELSEFE TARİHİ KİTABI