Bu forumdaki linkleri ve resimleri görebilmek için en az 25 mesajınız olması gerekir.


Sokrates Felsefesine Göre Tümevarımsal Akıl Yürütmenin Önemi Nedir?

Sokrates'e göre, felsefi kavramların tanımlanması, gerekli nesnel temeli oluşturur. Çünkü etik bir kavramın tanımı olmadan, etik yargılarda bulunulacak bir da-yanak da yoktur. Platon'un ilk diyaloglarından biri olan Euthyphro'da, Sokrates'in dindarlık için bir tanıma ulaşmak amacıyla Euthyphro'yu çapraz sorguya alması anlatılarak buna mükemmel bir örnek sunulmuştur. Önde gelen bir din adamı olan Euthyphro, kendi öz babasına, hizmetkârlarından birinin öldürülmesi olayına karıştığı için dinsizlik suçlamasıyla dava açmaya hazırlanmaktadır.

Sokrates, kendisi de binleri tarafından "dinsizlikle" itham edildiği için bu tanımla yakinen ilgilenmektedir. Her iki olayda da dinsizlikle yargılanıp suçlu bulunmak idam cezası gerektiren bir durumdur. Sokrates, Euthyphro'dan dindarlığın ne olduğunu öğrenmeye ve bu bilgiyi mahkemede kendi savunmasında kullanmaya karar verir. Sokrates her zamanki bilmez, cahil tavrını takınıp Euthyphro'dan dindar ya da kutsal olmanın ne anlama geldiğini açıklamasını rica eder. Euthyphro ilk önce Sokrates'e dindarlığı, tıpkı babasıyla olan durumundaki gibi, "kötülük yapan kişi hakkında yasal takibatta bulunmak" şeklinde tanımlayarak yanıt verir. Dinsizlikse onu dava etmemek olacaktır. Sokrates buna şöyle cevap verir, "Ben senden var olan sayısız dindar amelden bir ya da iki tanesini söylemeni istemedim; ben tüm dindar amelleri dindar yapan şeyin, yani dindarlık mefhumunun ne olduğunu bilmek istiyorum."

Diğer bir deyişle, Sokrates şunu söylemektedir: "Bana dindarlık örneği verme; ben bir tanım istiyorum." Euthyphro ikinci bir tanımlama yapmaya çalışır. Bu sefer şöyle der: "Tanrıları memnun eden şey dindarlıktır." Fakat Sokrates buna cevaben Yunan halkının bütün tanrılarının doğruyla yanlış, iyiyle kötü konusunda genellikle birbiriyle münakaşa halinde olduğunu söyler. Sonuç olarak, aynı davranış biçimi bir tanrı için memnun ediciyken diğerleri için öyle değildir. Böyleyken, Euthyphro'nun kendi tanımı kendisiyle çelişir bir hal almıştır. İki tanımlama teşebbüsünden sonra, Euthyphro'nun terimin anlamını bilmediği artık aşikârdır. Oysa kendi babasını dinsizlikle suçlamadan önce, dindarlığın veya dinsizliğin ne olduğunu bilmesi gerekmez midir? Euthyphro bir önceki tanımını değiştirerek bu kez şöyle söyler, "Dindarlık bütün tanrıların sevdiği şeylerdir, dinsizlikse hepsinin nefret ettiği şeylerdir." ilkinden daha genel olan bu tanımlama, "tüm" tanrıların beğendiği ve beğenmediği dediği için gelişme kaydetmiştir.

Fakat Sokrates şöyle sorar, "Tanrılar bir davranışı dindarlık olduğu için mi sever, yoksa o davranış tanrılar onu sevdiği için mi dindarlıktır?" ikinci seçenek doğru olamaz, çünkü bu bir davranışın dindarca olmasını sağlayan ya da buna sebep olan şeyin Tanrı'nın onu sevmesidir demek olurdu. Bu da Tanrı cinayeti sevse, cinayet dindarlık olur anlamına gelirdi. O zaman demek ki şöyle olmalıydı, Tanrı bir davranışı o davranış dindarca olduğu için seviyor ve onaylıyordur.Ancak Euthyphro bu ifade şeklini benimsese bile, olsa olsa dindarlığa bir atıfta bulunmuş olacaktı, dindarlığın tanımını vermiş değil. Burada bizim ihtiyacımız olansa dindarlığın "özetidir".

Sokrates tekrar sorar. Fakat Euthyphro'dan bu kez şöyle bir yanıt gelir: "Bir başka sefere, o zaman, Sokrates, çok acelem var, hatta şu dakika içinde gitmeliyim." Euthyphro, Sokrates'in titiz çapraz sorgusuyla sınanmaya daha fazla dayanamaz. Diyalog dindarlığın tanımı yapılmaksızın sona erer. Ama Sokrates diyalektik metodunu ve etikte tanımın önemini göstermeyi başarmıştır. Tanım arayışının altında, eğer bir kavramı tanımlayamıyorsan onu kullanmamalısın fikri yatmaktadır. Konu tanımlara gelince, Sokrates'i ilgilendiren tek şey genel bir tariftir.

KAYNAK: FELSEFE TARİHİ KİTABI