[Lcia]

Kortizol böbrek üstü bezinden salgılanan, vücudun kendi kortizonudur. Stres altında iken vücudun savaşmasına veya kaçmasına yardımcı olan hormondur. Vücuttaki yağ ve şekerin hızla mobilize olarak kullanılmasını sağlar. Ayrıca sodyum ve suyun tutulmasına yardımcı olur.
Dolaşımdaki kortizon benzeri hormon seviyelerinin artmasıyla ortaya çıkan hastalık durumuna Cushing / Hyperadrenocortisizm denir. Yakın geçmişte köpek hastalığı olarak bilinse de, kedilerde de görülmektedir.

NASIL ORTAYA ÇIKAR?

Sağlıklı vücutta kortizol seviyesi azaldığı zaman hipofiz bezi ACTH denilen hormon salgılar. ACTH böbrek üstü bezini uyarır ve böbrek üstünden kortizol salgılanır. Kortizol yeterli seviyeye geldiği zaman hipofiz bezi ACTH salınımını durdurur ve böylece böbrek üstü bezinden kortizol salgılanması durur.
Cushing 3 farklı şekilde ortaya çıkar:
1. Hipofiz bezine bağlı olarak oluşan Cushing
Köpeklerin %85'inde Cushing'in bu formu görülür. Hipofiz bezinde büyüyen çok küçük ve iyi huylu tümör çok fazla ACTH salgılanmasına neden olur. Böylelikle böbrek üstü bezi çok fazla uyarılır ve hastalık ortaya çıkar.
2. Böbrek üstü bezinden kaynaklanan Cushing Sendromu
Hastalık köpeklerin %15'inde bu formdan kaynaklanır. Böbrek üstü bezindeki tümör çok fazla kortizol salgılanmasına neden olur. Röntgenlerde veya ultrasonla görülebilecek büyüklüğe ulaşabilir. ACTH çok az ya da hiç salgılanmadığı için tümör olmayan bez genelde küçüktür.
3. Kortizon içeren ilaçların yanlış kullanımı sonucu oluşan iatrojenik Cushing Sendromu
Kortizon içeren ilaçlar, veteriner hekimlikte belki de en çok kullanılan ilaçlardandır. Dışardan kortizon verildiğinde böbrek üstü bezi kortizol üretmeyi bırakır ve uzun süre kullanım sonucunda küçülmeye başlar. Dolayısıyla kortizon içeren preperatlar kullanılırken ilaç hemen kesilmemelidir. Doz yavaş yavaş azaltılmalı ve belli bir süre kesilmeli, böylece küçülen böbrek üstü bezinin tekrar kotizol üretmeye başlaması sağlanmalıdır.

BELİRTİLERİ NELERDİR?

Cushing sendromu sinsi ve yavaş gelişen bir hastalıktır. Bu nedenle hastalık belirtileri çoğu zaman atlanır veya yaşlanmaya bağlanır. Genellikle bu hastalıkta çok su içme, çok idrara çıkma, idrar tutamama, karnın her iki tarafında simetrik tüy dökülmesi, deride incelme, karnın sarkması, kaslarda zayıflık, uyuşukluk, karın derisinin kararması, tekrarlayan deri enfeksiyonları, hızlı ve kesik kesik nefes alma görülebilir.Bazı durumlarda deri üzerinde calcinosis cutis adı verilen kalsiyum depolanmasına bağlı sert beyaz oluşumlara da rastlanabilir.

TEŞHİS VE TEDAVİ

Klinik ve laboratuar bulguları hastalıktan şüphelendirir. Hemogramda lenfosit sayısının azalması, serum biyokimyasında karaciğer enzimlerinde yükselme, özellikle kolesterol ve ALKP enzimlerindeki ciddi artış, idrar tahlilinde dilue idrar ve/veya idrar yolu enfeksiyonları görülebilir. Ayrıca röntgende veya ultrasonda büyük böbrek üstü bezi, beyin CT veya MR'da hipofiz adenomları saptanabilir.
Cushing sendromunun teşhisi için öncelikle düşük doz deksamethazon testi yapılıp hastanın gerçekten hiperadrenokortisizm hastası olup olmadığı saptanır.Bu amaçla hastanın kanı alınır ve hemen ardından damar içi yolla düşük dozda deksamatazon verilerek 4. ve 8. saate tekrar kan alınarak kortizol bakılır.Bu test güvenilir bir test olmakla beraber hastalığın kaynağının hipofiz bezinden mi yoksa böbrek üstü bezinden mi kaynaklandığının ayrımını yapamaz.Dolayısıyla bu test ardından ACTH stimülasyon testi ya da yüksek doz deksametazon testi ile hastalığın kaynağı ya ni hipofiz bezi mi yoksa böbrek üstü bezi mi olduğunun saptanması gerekir.Bununla beraber abdominal ultrason ve endojenik ACTH testi ile de böbrek üstü bezinden kaynaklanan hiperadrenokotisizm teşhis edilebilir.
Cushing sendromunun neye bağlı olarak geliştiği saptandıktan sonra tedavi için, mitotane, trilostane, ketokanazol, selegilline içeren ilaçlardan biri seçilerek tedaviye başlanabilir.
Tedavide amaç vücutta sentezlenen yüksek kortizolü baskılamaktır. Kullanılan ilaçlar kortizol seviyesini çok düşürürse bu sefer Addison hastalığı ortaya çıkar. Bu yüzden belli aralıklarla ACTH stimülasyon testi ile tedavinin başarılı olup olmadığı ve ilaç dozlarının düzenlenmesi gerekmektedir.Böbrek üstübezi tümöründen kaynaklanan hiperadrenokortisizm hastalarında tümörün cerrahi yolla alınması da önerilebilir.Bu tür operasyonlar deneyimli cerrahlar tarafından yapılmalı ayrıca oluşabilecek komplikasyonları bertaraf edebilecek tam donanımlı 24 saat hizmet veren kliniklerde yapılması gereklidir.