[Liaaa]

Hayvanlar âleminde kimyevi maddeler ve hususiyle ‘kokular’ vasıtası ile anlatım oldukça geçerli bir usuldür. Kokular vasıtası ile hayvanlar birbirlerini bulabilmektedir.

Çok hücreli organizmalar arasında kimyevi maddelerle haberleşme ve anlaşma hadiselerinin başında hiç şüphesiz “kokulu maddeler” yer alır ve bunlardan böcekler ve kelebekler oldukça istifade ederler.

Yine çiçekli bitkiler, saldıkları kokular vasıtası ile hayvanları kendilerine çekerler ve böylece nesillerinin devamı imkanı sağlanmış olur. Bu arada böcekler de kendilerine gerekli olan balözü ve çiçek tozlarını alırlar ve bunlarla beslenirler.

Anlar, kelebekler, kuşlar ve hatta memelilerde koku aracılığı ile iki fert birbirini tanıyabilir ve hatta farklı türlerini ayırdedebilir. İnsanlarda da yeni doğmuş bir bebeğin özel kokusunun annesi üzerindeki tesiri inkar edilemez.

“Bombyx mori” denilen bir tür kelebek dişisinin karnının uç bölümünden ‘Şpmbykol” adı verilen bir çeşit koku ifraz edilir. Ayni türdeki erkeğin iki adet ince tüysü anteni üzerinde bulunan alıcılar (radarlar) bu maddenin kokusuna karşı oldukça hassastır. Kokuyu aldığı istikamete doğru süratle hareket eder.

Yanyana sıralanmış yüz kadar kovanın başında durduğumuz zaman hiçbir yabancı arının kovanlara sokulmadığını hayret ve ibretle görebiliriz.

Yeni Gine’de yaşayan ve uçan sincaba benzeyen keseli bir hayvan türünde baş, göğüs, ayaklarında bulunan çeşitli küçük bezlerden ifraz edilen bazı maddeler anlatım aracı olarak kullanılır.

Bal arılarında “feronom” lar kimyevi haberleşme aracı olarak kullanılırlar. Arıların “Nassanov bezi” nden salgılanan bu maddeler ile arı bulduğu çiçek kaynağını diğerlerine bildirir.

Yine kraliçe arının mandibular bezinden salgılanan “kraliçe maddesi” hizmetçi arılarca, kraliçe arıyı temizlerken, yutulur. Daha sonra bu yutulan madde geviş getirilerek kümenin diğer fertlerine verilir.

Kraliçe maddesinin tesiri ile işçi arılarının davranış ve gelişmelerinde iki türlü netice ortaya çıkar: 1- Bu arılar larvaları beslerken “kraliçe yapıcı besin maddesini” tatbik etmezler. 2- Kendi yumurtalıklarında gelişme durur ve kendileri kraliçe haline gelemezler.

Kraliçe arı bu yolla kovanın tek baki- mi durumuna gelir. Eğer kraliçe arı hastalanır ve zayıf düşerse bu kraliçelik maddesini ifraz edemez; o zaman kovanda yeni kraliçe arılar ortaya çıkabilir.

Varlıklar dünyaya gelişleriyle, her nimet gibi bilgi alış-verişini ve maksatlarını anlatma imkanını hazır bulmaları oldukça enteresandır. Var olma ve varlıklar arasındaki bu esrarengiz münasebet sibernetiğin gelişmesiyle ileride belki daha iyi anlaşılacaktır.

Şefkat ve merhameti herşeyi kaplayan Yüce Yaradanın ülfet, ünsiyet ve diğer zaruri hayatı faaliyetleri için, insanlar seviyesinde lisanı melekeleri gelişmemiş hayvanata, derecelerine göre bir iltifatı ve ihsanı ile karşı karşıyayız. Şu kadar var ki, insanlara nutuk ve beyanı talim eden Yaradanımızın, hikmeti icabı, mahlukâta durumlarına göre bir tecellide bulunduğunu görüyoruz. Çünkü Onun ata ve ihsanları da ekseriyetle maslahatlara ve liyakatlara münasip şekilde oluyor.

Dr. Yusuf DOĞANER
sızıntı dergisi
alıntı