Çevrimiçi

İlim tarihinde önemli bir yeri olan Uluğ Bey Ziyc`i adlı eser, adlarını belirttiğimiz bu âlimlerin ve yardımcılarının uzun süreli ve sistemli çalışmaları sonucu ortaya çıkmıştır.

Ziyc, bir nev`i yıldız kataloğudur. Uluğ Bey`den önce de Ziycler hazırlanmışsa da, bu Ziyclerde hem rasat ve hesap hataları vardı, hem de yıldız sayıları çok azdı. Uluğ Bey Ziyci ise, büyük ölçüde hatadan uzaktı. Yıldız sayıları da hayli arttırılmıştı. Denebilir ki, bu Ziyc, dürbünün astronomide ilk uygulama tarihi olan 1610 yılına kadar yazılmış Ziyclerin en mükemmelidir. Bu eser ile ortaya konan ilmi kaidelere, ilim dünyası ancak asırlar sonra katkıda bulunabilecek seviyeye gelmiştir.

Ne yazık ki Uluğ Bey`in ölümünden sonra, bütün bu çalışmalar durmuş, rasathanede görevli kıymetli ilim adamlarının herbiri bir tarafa dağılmıştır. Ali Kuşçu da, önce Tebriz`e, daha sonra Fatih Sultan Mehmed`in ısrarlı daveti üzerine İstanbul`a gelerek üniversitede görev almıştır.

Semerkant Rasathanesi, gerek ilmî kadrosu, gerek binası, gerekse kullanılan rasat âletleri bakımından, o zamana kadar benzerine rastlanmamış bir hüviyete sahipti. Rasathanede kullanılan rasat âletlerinin bazılarının bizzat Uluğ Bey tarafından ilk defa icat edildiği bilinmektedir.

Uluğ Bey Ziyci adlı eser, ilim dünyasının büyük ilgi ve merakını çekmiştir. Bizler, Uluğ Bey`in adını ve eserini bile bilmezken, Batı dünyası ilim adamları O`na "15. yüzyılın astronomu" ünvanını vermişlerdir. Bunun yanısıra, merkezi Amerika`da bulunan Milletlerarası Astronomi Derneği `Internationalle Astronomie Union), ayın görünen yüzünde bulunan bir bölgeye (kratere) Uluğ Bey Krateri adını vermek hakşinaslığını göstermiştir.