Çevrimiçi

Konu ile geçen misalleri arttırmamız mümkündür. Fakat, şu hususun altını çizmek gerekir. Bu konu, öteden beri bazı müsteşriklerin serrişte ettikleri bir husustur. Yukarıda adı geçen bazı Müslüman âlimler, meseleye müsteşriklere cevap açısından yaklaşmışlardır. Oysa, mesele Kur’ân'ın kendisi içinde mütalâa edilmelidir. Bir lâfzın birkaç yerde geçmesi tekrar demek midir, bu konuda üzerinde durmak gerekir. Lâfız, evet çok defa, mânâya hizmet eder; fakat aynı zamanda, belâgata da hizmet eder; daha da önemlisi, kendisi için serdedildiği hedefe hizmet eder. Dolayısıyla konu, çok yönlü ele alınmalıdır. Ayrıca, herhangi bir lâfız, mânâ-yı ismîsiyle, yani sadece kendi adına ele alınmamalıdır. Her lâfzın, bulunduğu cümle, paragraf ve metinde kendine has bir yeri olduğu gibi, o cümle, paragraf ve metnin bütünlüğü içinde de bir yeri vardır. Bu bakımdan, meselâ bir binada taş veya tuğla, çimento gibi ana malzeme, binanın hemen hemen tamamında kullanılır. Buna karşılık, kereste gibi belirli yerlerde kullanılanlar, cam gibi daha az yerlerde kullanılanlar da vardır. Bu temel prensibi kâinatta her yerde görürüz. Kâinattaki bütün varlıkları oluşturan kaç temel madde vardır; ama bu temel maddeler, sayısız çeşitte varlığa malzeme olmuştur. Dolayısıyla, eğer aynı kelime, ibare ve cümlelerin farklı yerlerde kullanılması gerekliyse, bunu kullanmamak eksikliktir. Kullanılması ise, mezmum bir tekrar değil, bir lüzum hâlini alır. Ayrıca, aynı lâfız bir kaç mânâya da gelebilir. Kanaatimizce mesele, bütün bu hususlar çerçevesinde değerlendirilmelidir.

Meselenin bir diğer boyutu da şudur. Kur’ân-ı Kerim, her şeyden önce, belli maksatları olan bir irşat kitabıdır. O, her çağda ve her yerde her seviyeden insana hitap eder. Bunun dışında, onda çok farklı hususlar da yer aldığı gibi, 'tasrif', yani ana fikir ve verilmesi gereken mesajları, farklı yerlerde, farklı konular içinde, farklı açılardan, farklı delillerle, fakat daima birbirini destekler ve neticede aynı hedefe parmak basar bir üslûpta takdim etmek, Kur’ân'ın en önemli üslûp özellik ve esaslarından biridir. Yine, Kur’ân, 23 yılda çoğu defa farklı hâdiseler üzerine inmiş, bazen sorulan sorulara cevap vermiştir. İnsan hayatı, birbirinden bağımsız ve kopuk malzemelerden mürekkep değildir. Bu hayatın, her bir karesi diğerleriyle içten münasebet içindedir ve hepsi birden bir bütünlük arz eder. Hattâ, bu karelerin belirgin kenarları, çizgileri bile yoktur. Dolayısıyla, elbette kullanılan malzemede benzerlikler, aynılıklar olacaktır. Ama, bu aynılıklar hiç bir zaman tıpatıp değil, mislîdir, yani misliyle aynılık vardır.