Çevrimdışı

Mitolojide Müzler deyince akla ilk gelen, Olympos'lu 9 müzdür. Oysa Mnemosyne'nin bu meşhur 9 kızından başka, Yunan mitolojisinde iki ayrı müz grubu daha vardır: Titan müzler ve Apollon müzleri. Titan müzler, Melete (pratik, meditasyon), Aiode (şarkı) ve Mneme'den (bellek) oluşan, üçlü ilham tanrıçası topluluğudur. Tümü de birer Titan olup sadece müzikle ilgilidirler. Kaynağa göre, sayıları ya üç ya da dört olur. Pausanias'ın andığı Mneme'nin Mnemosyne ile aynı tanrıça olduğu kesindir. Cicero, Titan müzlerini ilk kuşak, Olympos müzlerini ise ikinci kuşak müzler sayar, ilk kuşak müzlerin isimlerini de Thelixonoe, Aode, Arche ve Melete olarak verir (De Natura Deorum). Apollon müzleri (mousai Apollonides), tanrı Apollon'un kızları olup müzik ilham eden bu müzlerin isimleri Kephiso, Apollonis ve Borysthenis, bazen de Nete, Mese, Hypate olarak geçer. Nete, Mese, Hypate, Apollon'un sembollerinden biri olan lirin üç telini temsil eder. Apollon müzleri, Delphoi tapınağında itibar görmüşlerdir. Apollon'un bir sıfatı da "Mousagetes"dir (sanata ön ayak olan).

Efsaneye göre Zeus, Mnemosyne ile üst üste dokuz gece birlikte olmuş, bu dokuz gecenin her birinde ayrı bir müz doğmuştur. Olympos dağının dibinde doğdukları için "Olympos'lu müzler" dediğimiz, Mnemosyne'nin Zeus'tan olma bu dokuz kızı, Yunan mitolojisinde müzler, musalar veya sanat perileri denince aklımıza ilk gelenlerdir. Müzlerin, etkili oldukları sanat veya bilim dallarıyla birlikte, isimleri şunlardır: Kalliope (destanlar), Kleio (tarih), Urania (astronomi), Thalia (komedya), Melpomene (tragedya), Polyhymnia (dinsel şiirler), Erato (aşk şiirleri, erotik şiirler), Euterpe (lirik şiirler), Terpsikhore (koro şarkıları ve dans). Müzler sadece ilham vermekle kalmaz, ayrıca geçmişte olup bitmiş her şeyi de tastamam hatırlarlar, bu bakımdan eşsiz bir hafızaları vardır. Müz inancı, Trakya-Boiotia'dan çıkıp zamanla bütün Yunanistan'a yayılmıştır. Büyük Yunan filozofu Platon, Lesbos'lu meşhur kadın şair Sappho'yu "onuncu müz" diye över. Erato'nun sembolleri mersin yapraklı taç, kithara (gitara benzer bir tür Antik telli çalgı), gül buketi ve lirdir. Üç telli mitolojik müzik aleti liri ya Apollon ya da Erato'nun icat etmiş olduğu söylenir. Homeros'un ilham perisi Kalliope, tıpkı Kleio gibi, elinde yazı yazdığı bir tabletle, bazen de elinde kitap veya papirüsle tasvir edilir. Müziği ilham eden Euterpe'nin sembolü flüttür; mitolojiye göre, aulos denen çift flütü Marsyas veyahut Euterpe icat etmiştir. Tasvirlerde Thalia'nın elinde bir komedya maskesi, Melpomene'nin elinde ise bir tragedya maskesi bulunur. Başına serviden bir taç takan Melpomene'nin diğer elinde bir bıçak veya sopa bulunur, ayaklarında da tragedya oyuncularının giydiği, kothurnos denen çizmeler vardır. Thalia ise diğer elinde bir borazan tutar; kafasındaki sarmaşık tacı ile şen, aldırmaz bir havası vardır. Genellikle upuzun bir pelerin giyen Polyhymnia'nın görüntüsü, tersine, son derece ciddi ve düşüncelidir; dirseğini bir yastığa dayamış, parmağını dalgın dalgın ağzına götürmüştür. Urania da pelerinlidir, fakat onun pelerini yıldızlarla süslenmiştir. Bakışlarını elinde tuttuğu gökküreye yönelten Urania, yıldızlara bakarak geleceği görebilir. Dansla ilgili olduğu için Terpsikhore'nin hareketli bir pozisyonda tasvir edildiğini düşünebilirsiniz, fakat tersine, Terpsikhore genellikle otururken, elinde bir lirle betimlenir. Zira onun amacı, dansçılara müziğiyle ilham vermektir.

"Mousa" kelimesi, "sanat" ve "şiir" anlamlarına gelir. İcra edilen vezinli konuşma anlamında "mousike", yani müzik, müzlerin alanlarından sadece bir tanesidir. Müzler genel olarak sanat, edebiyat ve bilimin tüm dallarında esinleyici sayılırlar. İngilizce music, amuse, museum, musing sözcüklerinin kökeni müzlerdir. Latinceye "museum" şeklinde geçen "mousaion" sözcüğü ilk başta müzlere tapınılan yeri tanımlarken, İskenderiye Kütüphanesinin Büyük İskender'in mezarının yakınlarındaki bir mousaion'un çevresinde kurulmasının da etkisiyle, zamanla bildiğimiz "müze" anlamını kazanmıştır. "Mnemosyne" ise hafıza anlamındaki "mneme" sözcüğünden gelir ki bu kelimenin kökeni de muhtemelen eski Hint-Avrupa dil ailesindeki "men" (düşünmek) köküne dayanır. İngilizce "mental" kelimesinde olduğu kadar, Sanskritçe "mantra" kelimesinde de aynı "men" kökünün tınısını duyarız. Belleği güçlendirici, hafızaya yardımcı olucu, anımsatıcı anlamlarındaki İngilizce "mnemonic" sözcüğünün yine "mneme"den (hafıza) türediğini söylememize bilmem gerek var mı?