Türk ve Moğol Mitolojilerinde Kötü Ruh
 

Türk ve Moğol Mitolojilerinde Kötü Ruh


ABASI: Kötü Ruh
Eşdeğer: ABAHI, ABAZI
Kötü Ruh. Ateşten yaratılmışlardır. Yeraltında yaşadıklarına inanılır. İnsanlara zarar verirler. Tek ayaklı( veya ayaksız), tek gözlü ve kel olarak betimlenirler. Leş yiyerek beslenirler. Zararlı ve iğrenç görünümlü hangi canlı varsa bunların eseridir. İnsanları yoldan çıkartırlar, bazı kimseleri delirtirler. İnsan ruhunu kaçırabilirler. Görünmezdirler, onları ancak şamanlar görebilirler. Yeryüzünden yeraltına gelenleri de kendileri göremezler (mesela şamanları). Arka arkaya sıra halinde yürürler ve yeryüzünde görünmez olurlar. İnsanoğlunu genelde yalnızken veya korumasız, çaresiz, sayrı (hasta) oldukları ve sıkıntılı dönemlerde yakalarlar. İki türleri vardır:
1. Çak: Şeytan
2. Çor: Cin
Ayrıca bu iki gruba dahil olan daha başka pek çok çeşit kötü ruhun insanoğluna zarar verdiğine inanılır. Bunların verebileceği zararlar da değişik seviyelerdedir. Abasıların verdiği rahatsızlık sonucu hastalanmaya Tolaysı denir (Tolaysımak fiili ile de ifade olunur). Türk Halk kültüründe bostanlara dikilen korkuluklara da Abakı adı verilir ve korkutucu olması itibariyle bu sözcükle doğrudan bağlantılıdır ve aslında daha önceki dönemlerde kötü ruhlardan korunmak için evlere ve bahçelere dikilen heykellerin, ongunların (totemlerin) veya simgesel direklerin dönüşmesiyle ortaya çıkmışlardır.
Türk ve Moğol kültüründe yer alan başlıca bazı kötü ruhlar şunlardır ve bu isimlerin sonuna çoğul eki
(-lar/-ler) getirilerek topluluk halinde anılırlar:
- Yör: Yeraltında yaşadıklarına inanılır. Zaman zaman yeryüzüne çıkarak insanlara çeşitli zararlar verirler.
- Körtiges: İnsanlara hastalık verirler. Türlü çeşitli hastalıklara neden olabilirler. Yaygın olarak insanların el ve ayaklarını tutmaz hale getirirler.
- Saldı: Akşam vaktinde ortaya çıkıp evlerde dolanırlar. Türk kültüründe Güneşin batışı esnasında şer (kötü) güçlerin ortaya çıktığına inanılır.
- Sile (Sileğe): İnsanlara kötülükler yaparlar. Çok hızlı hareket ederler, insanın aklını çeler ve yaptığı tüm iyilikleri yok etmesine neden olurlar.
- Sımıl: Akşam ve sabah vaktinde ortaya çıkıp, insanlara musallat olurlar. Şer karışan vakitte yani günbatımı ve doğumunda etkili olurlar. Imıl ve Sımıl şeklinde de anıldığı olur.
- Arsı: İnsanların içine girer ve özellikle kadınları kısırlaştırırlar. Kadınların çocuklarının olmaması bu varlıkların yüzündendir.
- Incıh (Inçıh): Ölümcül kötülükler yaparlar. Güçleri çok tehlikeli düzeydedir. Musallat oldukları insanın kurtulma şansı yok gibidir.
- Alartpa (Alartpah): Ölümcül güçlere sahiptirler. İnsanı alıp götürebilecek güçte olduklarına inanılır. Her tür aldatıcı niteliğe sahiptir.
- Çekey (Çeğekey): İnsanları kör ederler ve görme duyularını yok ederler. İşitme duyusuna da yok edebilirler ve insanın sağır kalmasına neden olurlar.
- Suğor (Suvor): İnsanların kafasını karıştırır, gönlünü bunaltırlar. İnsan yüreğinin derinliklerine nüfuz edebilirler.
- Hahsat (Hahsağat): İnsanların soluğunu keser ve ciğerlerini hasta ederler. Nefessiz kalma, nefes darlığı, astım gibi rahatsızlıkların nedenidirler.
- Beki: İnsanların kemiklerini eğerler. Kamburluk, kemik eğriliği, kemik ağrısı gibi rahatsızlıkları ortaya çıkarırlar.
- Supturuku (Supturku): İnsanların iç organlarını hasta ederler. Mide ve bağırsak ağrıları verirler, iç organlara asalaklar yerleştirirler.
- Sınalık: İnsanın güçsüzleşmesine neden olur, takatini keserler. Kas ağrıları, kramp gibi rahatsızlıkların sebebidirler.
- Arbatı: İnsanın gücünü tüketir ve bedenini yok ederler. Dermansızlık, fersizlik gibi rahatsızlıklar hep onların eseridir.
- Monoy: İnsanlara deri hastalıkları verirler. Cüzam gibi insanın görünüşünü bozan hastalıklar bunların musalat olmasıyla ortaya çıkar.
- Alban: Çok kötü isimleri ve çok kötü yüzleri vardır. İntihar etmiş insanların ruhlarından meydana gelirler. Türk kültüründe intiharın hoş görülmediğinin en açık örneğidirler. Ters dönmüş gözleri, yukarıya kalkık olarak uzayan saçları vardır.
- Callık (Çalık): Bedenleri terstir. Yeryüzünü ve yaşamın dengesni bozup karıştırırlar.Sayıları oldukça fazladır. Kıcık Ölü, Carık Ölü, Tihik Ölü gibi adları vardır.
- Harsa: Kuduz köpekleri ve saldırgan inekleri vardır. Gözleri kurumuştur. İnsana baktıklarında soğuk su dökmüş gibi titretirler. Yeni doğmuş bebekleri yerler. Beşikleri bozarlar. Çok çirkindirler.
- Cahık (Çahık): Lanetlenmiş insanların ruhlarıdır. Şekil değiştirebilirler. Kanlı elleri, kupkuru gözleri, ölümcül sözleri vardır. Çok tehlikelidirler.
- Mohol: Beddualarla insanın içine girerler. İçine girdikleri kişi ölüye benzemeye başlar. Yüzü ve gözleri kuruyup çirkinleşir. Hareketleri yavaşlar. Yol Tanrısı Mohol Han ile de bağlantılı görünmektedirler. Çünkü yol aynı zamanda bahtı ve talihi de ifade eder. Bu varlıkların musallat olduğu kişilerin başına her tür talihsizlik gelir.
(Kaynak: Türk Söylence Sözlüğü, Deniz Karakurt)