Vatikan'da sergilenen, Roma döneminden kalma bir Janus büstü
[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...]

Janus, bir yüzü o yana, bir yüzü bu yana bakan iki yüzlü Roma tanrısıdır. Bu tanrının resmine Roma paralarında raslanır. Janus'a ait olan bu resimde yüzlerden biri kentten içeri girenlere, öteki ise kentten çıkanlara bakar. Böylece kent güvenlik içinde yaşamasını sürdürür.

January'nin Janus ile ilgisi

İngilizcede ocak ayını anlatan January sözcüğü Janus'tan gelir. Bunun nedeni ocak ayının bir yönüyle geçen yıla, bir başka yönüyle de gelecek yıla bakmasıdır. Bu benzerlik ocak ayının january biçiminde adlandırılmasına yol açmıştır.
Elbette Türkçedeki ocak sözcüğü bambaşka bir kökten gelmektedir. Bu sözcüğün odcak'tan, bunun da od'dan geldiği düşünülmektedir. Odun sözcüğüne de kaynaklık eden od ise ateş anlamına gelir. Çok odun yakıldığı için yılın bu ayına ocak denilmiş olsa da bu anlam sözcüğün evrimleşmesi nedeniyle unutulmuş gibi görünmektedir.

Olasılık kavramının Janus ile ilgisi

Ian Hacking olasılık kavramını da Janus yüzlü olarak niteler. Çünkü ona ve başka filozoflara göre olasılık da iki yüzlü bir kavramdır. Bu yüzlerden biri olayların gerçekleşmesiyle ilgili sıklığı, öbürü ise olayların gerçekleşmesine duyulan inancın yeğinliğini dile getirir. Bu iki varlık ise birbirlerinden çok farklıdırlar. Temel fark, birincisinin nesnel, ikincisinin ise öznel oluşudur. Nesnel büyüklük öznel olandan farklı olarak kişiden kişiye değişmez. Bu gerçekliği görebilmek için şu durumlar örnek olarak gösterilebilir: "Yazı gelme olasılığı 1/2'dir" sözünde olasılık bir para atımı deneyinde uzun dönemli yazı gelme sıklığını gösterir; ki bu nesnel nitelikte olup kişiden kişiye değişmez. Herkes bir para atma deneyinde yazı gelme olasılığının 1/2 olduğunu çıkarımlayabilir. Oysa "Bugün yağmur yağma olasılığı 1/2'dir" sözünde sıklıkla ilgili hiçbir özellik yoktur, bu söz ile bütünüyle öznel bir gerçeklik dile getirilmektedir. Söz konusu sayı (1/2 sayısı) yağmurun yağacağı yönündeki inancın yağmayacağı yönündeki inanç ölçüsünde güçlü olduğunu dile getirir. Hava raporunu almış ve yağmur yağmayacağını öğrenmiş biri ise bu olasılığı sıfır olarak niceleyebilir, çünkü yağmurun yağacağına hiç inanmayabilir. Görüldüğü gibi, burada sıklık değil, inanç yeğinliği söz konusudur. Öyle olduğu için de bu konudaki olasılık kişiden kişiye değişir, öznel nitelikte bir gerçeklik olarak kendisini ortaya koyar.

Alıntı