Büyük Ünlü Uyumu
 

a, e, ı, i, o, ö, u, ü

Ünlü harflere sesli harfler de denir. Ünlü harfler dilin, dudağın ve ağzın durumuna göre sınıflandırılabilir.


Dilin durumuna göre
Kalın ünlüler a, ı, o, u
İnce Ünlüler e, I, ö, ü
Dudakların durumuna göre
Düz ünlüler a, e, ı, i
Yuvarlak ünlüler o, ö, u, ü
Ağzın durumuna göre
Geniş ünlüler a, e, o, ö
Dar ünlüler ı, I, u, ü
Ünlü harfler aşağıdaki özelliklere sahiptir:


Ağızdan hiçbir takıntıya uğramadan çıkarlar.
Tek başlarına söylenirler ve hece olabilirler.
Her hecede bir ünlü harf vardır.

Türkçe sözcüklerin ilk hecelerindeki ünlü harf, ince ünlü olursa; ondan sonra gelen hecelerin ünlüleri de ince, kalın olursa öteki hecelerinki de kalın olur. Bu sözcüklerdeki ünlü harflerin benzeşmesine büyük ünlü uyumu denir.
Yani, ilk hecesinde a, ı, o veya u harflerinden biri varsa izleyen hecelerde de a, ı, o veya u gelmelidir. e, i, ö veya ü harflerinden biri varsa izleyen hecelerde, i, e, ö veya ü bulunabilir.
Sözcük Ünlü Harfler
Eskişehir e, i, e, i
Lehçe e, e
Konuşma o, u, a

Tek heceli sözcüklerde ünlü uyumu kuralı aranmaz.

BÜYÜK ÜNLÜ UYUMUNA AYKIRI SÖZCÜKLER
1.Yabancı kaynaklı sözcüklerde büyük sesli uyumu bulunmayabilir. Otomobil, alfabe, kitap gibi.

2.Bileşik sözcüklerin bazılarında da büyük ünlü uyumu bulunmaz. Akdeniz, ilkokul gibi.

3.Zamanla değişikliğe uğramış bazı Öztürkçe sözcükler bu kuralı bozabilir. Kardeş, anne gibi.

4. Sonuna -yor, -ken, -ki, -leyin, -imtrak ekleri gelen bazı sözcükler bu kurala uymazlar. Koşarken, yeşilimtrak, geliyor gibi.