Osmanlı Devleti’nin gelişmesine paralel olarak yazılı kayıtlara duyulan ihtiyaç neticesinde
Bu forumdaki linkleri ve resimleri görebilmek için en az 25 mesajınız olması gerekir.
resmî olarak teşkilâtlanmış profesyonel kâtiplerden oluşan kalem daireleri kurulmuştur. Bu hizmet kurumlarının başlıcaları Defter-i Hâkâni
Bu forumdaki linkleri ve resimleri görebilmek için en az 25 mesajınız olması gerekir.
Hazine-i Âmire ve Divân-ı Hümâyun kalemleridir.6

Osmanlı memurlarının yetişmesi ve memuriyete intisap
Osmanlı Devleti’nde ‘kalemler’ ismiyle bilinen kurumlar
Bu forumdaki linkleri ve resimleri görebilmek için en az 25 mesajınız olması gerekir.
aynı zamanda ihtiyacı olan memurları yetiştirmekteydi. Dairelere daha çok memur çocukları 10-12 yaşlarındayken devam etmeye başlar
Bu forumdaki linkleri ve resimleri görebilmek için en az 25 mesajınız olması gerekir.
çocuklar burada her türlü okuyup yazmayı
Bu forumdaki linkleri ve resimleri görebilmek için en az 25 mesajınız olması gerekir.
usul ve âdabı öğrenirlerdi. Bu çocuklara daha sonra bugünkü soyadının yerini tutan bir ‘mahlas’ verilir ve bu kişiler mahlaslarıyla çağrılırdı. ‘Şefkatî’
Bu forumdaki linkleri ve resimleri görebilmek için en az 25 mesajınız olması gerekir.
‘safvetî’ gibi çeşitleri olan bu mahlasların verilmesi de bir merasime tâbiydi. Bu kalemlere hiçbir şey bilmeden başlayan genç memurlara ‘mülâzım’ veya ‘şakird’ denirdi. Mülâzımlar ev
Bu forumdaki linkleri ve resimleri görebilmek için en az 25 mesajınız olması gerekir.
cami veya kalemlerde yetiştiriliyordu
Bu forumdaki linkleri ve resimleri görebilmek için en az 25 mesajınız olması gerekir.
yeterli görülmediği taktirde ayrıca hocalar tayin edilirdi.7

Medrese gibi standart bir mektebi olmayan kitâbet
Bu forumdaki linkleri ve resimleri görebilmek için en az 25 mesajınız olması gerekir.
zor bir meslek olarak görüldüğü için kâtiplerin temel eğitimden sonra hususî surette kendilerini yetiştirmeleri gerekirdi. Kâtiplerin öğrenmesi gereken ilim ve fenler; başta sarf
Bu forumdaki linkleri ve resimleri görebilmek için en az 25 mesajınız olması gerekir.
nahiv ve lûgat olmak üzere
Bu forumdaki linkleri ve resimleri görebilmek için en az 25 mesajınız olması gerekir.
meâni
Bu forumdaki linkleri ve resimleri görebilmek için en az 25 mesajınız olması gerekir.
beyan
Bu forumdaki linkleri ve resimleri görebilmek için en az 25 mesajınız olması gerekir.
bedii
Bu forumdaki linkleri ve resimleri görebilmek için en az 25 mesajınız olması gerekir.
şiir
Bu forumdaki linkleri ve resimleri görebilmek için en az 25 mesajınız olması gerekir.
inşa
Bu forumdaki linkleri ve resimleri görebilmek için en az 25 mesajınız olması gerekir.
edebiyat
Bu forumdaki linkleri ve resimleri görebilmek için en az 25 mesajınız olması gerekir.
Kur’ân-ı Kerîm
Bu forumdaki linkleri ve resimleri görebilmek için en az 25 mesajınız olması gerekir.
hadîs-i şerif; atasözleri (durûb-ı emsal)
Bu forumdaki linkleri ve resimleri görebilmek için en az 25 mesajınız olması gerekir.
terimler
Bu forumdaki linkleri ve resimleri görebilmek için en az 25 mesajınız olması gerekir.
tarih
Bu forumdaki linkleri ve resimleri görebilmek için en az 25 mesajınız olması gerekir.
coğrafya ve örfî hukuku ihtiva etmekteydi.

Şakirdlikten
Bu forumdaki linkleri ve resimleri görebilmek için en az 25 mesajınız olması gerekir.
çıraklığa oradan da kâtiplik kadrosuna 10-15 yıllık uzun bir sürede dâhil olunurdu. Hüküm yazabilmek için kâtiplere kadronun yanı sıra yetki mânâsına gelen ‘icazet’ verilirdi. Resmî yazışmalarda
Bu forumdaki linkleri ve resimleri görebilmek için en az 25 mesajınız olması gerekir.
yalnız dilin âdâb ve kaidelerine vâkıf olmak yeterli değildi. ‘Usûl-i kalem’ denen birtakım incelikleri bilmek ve bunlara uymak gerekirdi.


Kalemiye kadroları
Bu forumdaki linkleri ve resimleri görebilmek için en az 25 mesajınız olması gerekir.
aşağıdan yukarıya doğru mülâzım
Bu forumdaki linkleri ve resimleri görebilmek için en az 25 mesajınız olması gerekir.
şakird
Bu forumdaki linkleri ve resimleri görebilmek için en az 25 mesajınız olması gerekir.
kâtip
Bu forumdaki linkleri ve resimleri görebilmek için en az 25 mesajınız olması gerekir.
halife
Bu forumdaki linkleri ve resimleri görebilmek için en az 25 mesajınız olması gerekir.
serhalife
Bu forumdaki linkleri ve resimleri görebilmek için en az 25 mesajınız olması gerekir.
mübeyyiz
Bu forumdaki linkleri ve resimleri görebilmek için en az 25 mesajınız olması gerekir.
şerhli; mensup olduğu kalemin özelliğine göre
Bu forumdaki linkleri ve resimleri görebilmek için en az 25 mesajınız olması gerekir.
ilâmcı
Bu forumdaki linkleri ve resimleri görebilmek için en az 25 mesajınız olması gerekir.
tezkireci
Bu forumdaki linkleri ve resimleri görebilmek için en az 25 mesajınız olması gerekir.
rûznâmeci
Bu forumdaki linkleri ve resimleri görebilmek için en az 25 mesajınız olması gerekir.
kesedar gibi isimler alıyordu. Başarılı olanlar kâtip
Bu forumdaki linkleri ve resimleri görebilmek için en az 25 mesajınız olması gerekir.
kalem şefliği
Bu forumdaki linkleri ve resimleri görebilmek için en az 25 mesajınız olması gerekir.
reisü’l-küttablık
Bu forumdaki linkleri ve resimleri görebilmek için en az 25 mesajınız olması gerekir.
nişancılık ve hattâ sadrazamlığa kadar yükselmekteydi. Osmanlılarda bilhassa 17. yüzyıldan sonra kalemden yetişerek sadarete yükselenler bulunmaktaydı. Dirayet sahibi kâtip ve münşilerin bazen padişahlara bile yol gösterdikleri ve onları ikaz ettikleri görülürdü. Nitekim Celalzâde’nin kâtipliği sırasında Yavuz’u zaman zaman ikaz etmesi
Bu forumdaki linkleri ve resimleri görebilmek için en az 25 mesajınız olması gerekir.
Koçi Bey’in 4. Murad ve Sultan İbrahim’e sunduğu risalelerindeki tutumu bunu açıkça ortaya koymaktadır.8

16. yüzyılın ilk yarısında
Bu forumdaki linkleri ve resimleri görebilmek için en az 25 mesajınız olması gerekir.
medrese eğitimi görmüş
Bu forumdaki linkleri ve resimleri görebilmek için en az 25 mesajınız olması gerekir.
kadılık kadrosu bulamamış veya merkez bürokrasiye intisabı daha avantajlı görülmüş kadı ve müderris adıyla anılan kâtipler de bulunmaktaydı. Bu kişiler kalem mesleğine yabancı olsalar bile ‘münşîlik’ vasfını hâiz olmaları sebebiyle tercih edilmekteydi.9

Kâtiplik mesleği sadece yazı yazmaktan ibaret değildi. Devlet işlerini kâtiplikteki bürokratlar yürütürdü. Özellikle reisü’l-küttap her konuda sadrazamı bilgilendirirdi
Bu forumdaki linkleri ve resimleri görebilmek için en az 25 mesajınız olması gerekir.
bütün bürokratik faaliyetler onun mesuliyeti altındaydı. Eski ve yeni bütün ahitnâmeler
Bu forumdaki linkleri ve resimleri görebilmek için en az 25 mesajınız olması gerekir.
elçilerin bütün günlük faaliyetlerinin bilindiği ve bütün sırlarının kaydedildiği yerler
Bu forumdaki linkleri ve resimleri görebilmek için en az 25 mesajınız olması gerekir.
başta Divân-ı Hümâyûn kalemi olmak üzere bu kalemlerdi. Ketum olmak ve devlet sırlarını ifşa etmemek
Bu forumdaki linkleri ve resimleri görebilmek için en az 25 mesajınız olması gerekir.
kâtiplerin en önemli özelliklerindendi. Fakat gerileme döneminde kalemlerde gizliliğe riayet edilmediği
Bu forumdaki linkleri ve resimleri görebilmek için en az 25 mesajınız olması gerekir.
kalem şeflerinin yazdığı bazı lâyihalardan anlaşılmaktadır.

Bir kalem şefinin yazdığı lâyihada
Bu forumdaki linkleri ve resimleri görebilmek için en az 25 mesajınız olması gerekir.
ecnebilerin ve kim olduğu bilinmeyen kimselerin kalemlere giriş çıkışlarının külliyen yasaklanması ve kaleme giriş çıkışların nizama bağlanması teklif edilmektedir.10 1125/1713 tarihli başka bir lâyihada
Bu forumdaki linkleri ve resimleri görebilmek için en az 25 mesajınız olması gerekir.
“meçhulü’l-ahval kimseye
Bu forumdaki linkleri ve resimleri görebilmek için en az 25 mesajınız olması gerekir.
ecnebiye ve na-ehil olanlara şakirdlik verilmeye” denmektedir.11

Kalemiye mesleğinde hizmet vermiş Celâlzâde de devlette gizliliğin önemine şöyle işaret etmektedir: “Bunların hakikatini vezir-i âzam
Bu forumdaki linkleri ve resimleri görebilmek için en az 25 mesajınız olması gerekir.
tuğra hizmetine bakan nişancı ve divân kâtibinden başka kimse bilmezdi. Saltanat sırları ve hilâfet işleri son derece korunmuş ve sağlamdı. Toplantılarda esas gâye gizli tutulurdu.” 12