Çatışmaların temelinde ergenin özerklik isteğinin yattığı için anne-babalar ergene kademe kademe sorumluluk verebilir, kuralları yaşına göre esnetebilir.
Ergen daha fazla özerklik, daha fazla söz hakkı ve kendi kararlarını verebilmek ister. Anne babalar da tam olarak onun becerilerinin ne kadar geliştiği ve kendini koruyup koruyamayacağına karar veremedikleri için bazen ergenin istediği kadar özerklik ya da özgürlük vermezler. Ergenler kendi davranışlarının sorumluluklarını kendileri almak ister. Fakat daha önceden böyle bir tecrübeleri olmadığı için sonuçlarını bazen iyi değerlendirir, bazen de değerlendiremezler. O zaman da zarar görebilir, başları derde girebilir. Anne babalar da bu kaygılarından ötürü çocukları tutmaya, davranışları yönlendirmeye çalışırlar. Genellikle çatışmalar bu nedenle ortaya çıkar. Ergen kendini olduğundan iki yaş büyük, anne baba onu olduğundan iki yaş küçük görür. Dolayısı ile anne baba ile çocuğun algıladıkları yaş arasında 4 yıl gibi bir fark ortaya çıkıyor. Bu yaş farkından sorunlar çıkıyor.
Yaşa Uygun Sorumluluk Verilmeli
Ergenlik döneminde anne babaların ergene ufak ufak sorumluluk vermeleri önemlidir. Çocuğa ya da ergene küçük sorumluluk denemeleri yapıp, bu denemelerin sonuçlarına göre davranış belirlenebilir. Ergenin, planlayarak, sorumluluk alarak hareket ettiğini görürlerse o zaman yavaş yavaş daha çok sorumluluk ve özerklilik verebilirler. Ama bütün bunlar hep yaşa uygun olmalıdır. Her yaşta ergenlik beklentileri, becerileri farklıdır. O becerilere uygun özerklik verildiğinde, ergen bu işin üstesinden geliyorsa ona kendi sorumluluğu verilebilir. Yaşa, cinsiyete uygun düzenleme gerekir. Örneğin kızlar biraz daha erken gelişiyor, daha erken yaşta sorumluluk bilincine kavuşuyorlar.
Ergenlerin en büyük şikâyetleri anne babanın aşırı korumacı tutumudur. Özellikle de son zamanlarda sokaklar giderek tehlikeli olmaya başladıkça, anne babalar da çocuklarına daha çok sınırlar koymaya ve korumaya başladı. Ergenler de bundan şikâyet ediyorlar. Anne baba da her zaman her şeyden haberdar olmak istiyor. Sokakları güvenli bulmadıkça anne babaların ergene yaptığı baskı artıyor. Tabii onlar da endişelerinde haklı ancak ergenin yaşına uygun giderek artan biçimde özerklik verip sonuçlarını izleyerek onun da kendisine güvenildiğini hissetmesi sağlanabilir.
Anne Babalara Öneriler
Ergenlere kademe kademe sorumluluk verilmeli ve izlenmelidir.
Ailede de toplumda olduğu gibi herkes için kurallar vardır. Ama bunlar yaşla birlikte esnetilebilir, değişebilir.
Bazı riskler göze alınabilir. Eğer ergene uyarınızı yaptıktan sonra yine de yaşayıp denemek istiyorsa küçük riskleri göze alabilirsiniz. Anne baba olarak “üşütürsen hasta olursun” diyerek bir uyarı yaparsınız, eğer yine de “yok ben üşümüyorum” diyorsa, bırakın yapsın, hasta olma riskini göze alabilirsiniz. İlacını verirsiniz düzelir ve kendisi bazı şeyleri yaşayarak, kendini ayarlamayı öğrenmiş olur.
Bazı konularda anne babalar uyarılarını yapıp fikirlerini söyledikten sonra ergenin kendi seçimini yapmasına ve sonuçları görmesine izin vererek geri çekilebilirler. Bu tür bir tutum ergenlerle ailelerin ilişkisindeki küçük şeylerden kaynaklanan birçok çatışmayı sonlandıracaktır. Ancak riskler her zaman küçük değildir. Eger gencin hayata dair tehlikelere girme riski varsa ya da kendi sağlığına zarar verme yönünde bir risk varsa anne babanın bu olaya çok daha kesin bir şekilde müdahale etmesi gerekir.
Prof. Dr. Emine Zinnur Kılıç
Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi - Aile Terapisti