Biçim verme olarak sanat - IRCForumları - IRC ve mIRC Kullanıcılarının Buluşma Noktası

YapraK · 29 Mart 2009, 06:14

BİÇİM VERME OLARAK SANAT

Bir sanatçı, yüksek bir biçim verme gücü olan kişidir. Sanat bakımından biçimin (form) önemi ve anlamı çok uzun süredenberi bilinir. Ne var ki, bu biçim, sık sık mükemmel ve durağan bir şey, "form" olarak anlaşılmıştır ve sanatın bu formu örnek alan bir taklit süreci olduğu söylenmiştir. Oysa, sanatı sanatçının biçim vermesinden başka bir şey belirlemez. Ama, örneğin Platon, böyle bir mükemmel ve durağan formun öncelliğine inanıyordu ve kök-fornılar, onun için kendi başlarına varolan, sonsuz, durağan ve mutlak şeylerdi.
Ne var ki, değindiğimiz gibi, sanat formları, aslında sonradan varolan, göreli ve dinamik şeylerdir. Onlar sanatsal yaratına süreci içinde oluşurlar, bu süreç içinde ortaya çıkarlar ve herhangi bir içerik ile belirlidirler. Onların çeşitli stillerde ortaya çıktıkları gözardı edilmeden, ideal-tipsel olarak bu konuda şu olanaklar ayırdedilebilir

1. Kendiliğinden biçimlenen biçim (forma se formans); Buna rastlantısal olarak oluşan biçim de denebilir. Örneğin bir kağıdı ortaısından katlayıp bir yüzüne mürekkep damlattığımda, kağıdın her iki yüzünde de ilgi çekici formlar meydana gelir. Bu formlar çeşitli kişilerce yarım aya, at başına, bulut kümesine, v.b. benzetilebilir. Formun oluşması rastlantısaldır, ama onu değişik biçimlerde anlamlandırma rastlantısal değildir ve kişinin psikolojik durumu hakkında bu anlamlandırmalar ipuçlarıdır (Roschach testi). Bu örnekte olduğu gibi, bir soyut sanat formu da, nokta ve çizgilerden rastlantısal olarak meydana gelebileceği gibi, içerikten veya bilinçsiz eğilimlerdcn kendiliğinden de ortaya çıkabilir.
Buna karşılık doğa formları asla rastlantısal değildir. Tersine bu formlar, dış ve iç güçlerin dengesinde meydana gelir. Örneğin bir terazideki denge halinin, dış güçlerle (hava basıncı, ışık durumu, v.b.) terazinin iç rezistansının belli bir andaki karşılaşması olduğu söylenir. Burada, denge durumuna gelme çabasının, içsel durum yasalarına bağlı olduğu görülür ki, şimdilik bilmediğimiz bu yasalar belki bir gün pekin olarak formüle edilebileceklerdir. Örneğin bu yasalar arasında simetri yasaları, doğada ve sanatta form oluşturmaya yön veren yasalar olabilirler (Bkz; Hermann Wcyl, "Simetri", Princeton, 1952). Bu yolla meydana gelen formlar dinamiktirlcr. Onlar hareketlerinden (iş yapma, yürüme, dans ritmleri; örneğin müzik formlarının kaynağıdırlar) meydana çıkarlar ve onlardaki canlılık da bu yüzdendir. Bir resimdeki şekiller kararsız bir denge içinde bulunurlar. Resmin formu, resmedilen hareketle, daha sonraki bir hareket arasındaki geçiş noktasını gösterir. Bu geçiş ânının tam olarak gösterilebildiği yerde bir kararlı dengeye ulaşılmış demektir. Örneğin mermer kaidesindeki Mısırlı Nefertiti'nin elinin duruşu, hem oturma, hem de ayağa kalkmak üzere olma hareketlerini bize birarada verir. İşte bu haliyle form bir sonuçtur. Örneğin doğal güzellik, doğanın kendi formunun sonucu olarak oluşur ve hiç kuşkusuz iç ve dış güçlerin bir denge hali amaçlanmışsa, bu her zaman böyledir ve bu güçler bir uyum içinde şekillenmişlerdir. Doğa bir form oluşturma sürecidir ve bu süreç içinde o kavranamaz bir şeydir.
2. Biçim verici biçim (forma formııns): Konstrüksiyon sanatçısı, örneğin mimar, önce ayrıntılı bir taslak (pllan, kroki, vb.) yaparak işe başlar. Onun planı, yapıta öngelen ve sonradan içeriğe kalıplanacak olan biçim verici biçimdir. Yapım sırasında bu plan tabii ki değiştirilebilir. Örneğin Roma stili ve gotik kiliseler, çeşitli değişikliklerle, yapıldıkları şekilden çok daha fazla geliştirilmişlerdir. Ama nihai olarak burada sanatçının tini biçim verici biçimdir. O, yapıta, birlik, anlam, değer ve şekil verir. Burada, birlik, anlam, değer ve şekil vermenin özel estetik edimleri söz konusudur. Böylece burada yeni evrenler, tinin yaratıcı güçlerinin ürünleri olarak meydana gelirler.
İçlerinde biçim verici biçimin egemen olduğu sanatçılar, örneğin bir süre en ince şeklini verebilmek için yıllarını harcarlar
Poe ' nun "Karga" şüri için üç yıla ihtiyacı olmuştu. Ulaşılmak istenen etkiyi, şiirin uzunluğu (100 satır), duygu tonu ve "çaresizlik" nakaratı sağlar. Bu "çaresizlik", mümkün olduğu kadar büyük etki vermek için, bir karganın ağzından dile getirilir, yani âşık, sevgilisinin ölümünü kargadan duyar. Bu, en duyarlı eleştirmenin bile kavrayamayacağı bir konstruksiyondur. İşte burada konstrüksiyon, sanatının belli bir estetik etki sağlamak üzere başvurduğu biçim verici biçimdir.
Poe 'nun Baudlaire, Mallarme. ve Paul Valery üzerinde derin bir etki bırakmış olması rastlantısal değildir. "Valery, çok bilinçli ve temkinli yazan bir şairdi. Ama onun en iyi şiirleri, bir kuramın güdümünde olmayanlarıdır. Yine de onun kuramsallaştırma eğilimi, hiç kuşkusuz ki yazdığı şiirleri etkilemiştir" (T.S.Eliot). Valery'ninki gibi "kuramcı" veya başka türlü olsun, gerçekte biçim verme süreçleri çok değişik olarak aynı sanatçıda sık sık biraradadır ve bir sanatçının kesinlikle şu veya bu biçim verme tipine göre yarattığını söylemek çoğu kez olanaksızdır.

Alıntı.

Benzer Konular
Konu	Konuyu Başlatan	Forum	Cevaplar	Son Mesaj
Onur Şan - Esmerim Biçim Biçim	Numune	M, N, O, Ö, P	0	11 Şubat 2015 12:44
Arındırıcı olarak sanat	YapraK	Felsefe	0	29 Mart 2009 06:15
Dil olarak sanat	YapraK	Felsefe	0	29 Mart 2009 06:14
Oyun olarak sanat	YapraK	Felsefe	0	29 Mart 2009 06:10

Konuyu Toplam 1 Üye okuyor. (0 Kayıtlı üye ve 1 Misafir)

5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu gereğince sitemizde telif hakkı bulunan mp3,video v.b. eserlerin paylaşımı yasaktır. Yasal işlem olması halinde paylaşan kişi yada kişilerin bilgileri gerekli kuruma verilecektir.