Çevrimdışı

Topluluk Markasi 1993 tarihinde kabul edilen bir Tüzükle hayata geçmisti[1]. Marka Tüzügü ile kurulan Office for Harmonization in the Internal Market-Trade Marks and Designs (OHIM), 1 Nisan 1996 tarihinden itibaren Topluluk Markasi basvurularini kabule baslamistir. O tarihten itibaren, 2001’in sonuna kadar yaklasik 250.000 basvuru yapilmis ve bunlarin yaklasik 135.000’ni Topluluk Markasi olarak tescil edilmistir[2].
Topluluk Hukukunda tasarimlara iliskin çalismalar 1960’li yillarin basina dayanir. Ancak bu konudaki ilk önemli adim, 1991 tarihinde konuya iliskin Green Paper’in yayimlanmasi ile atilmistir[3]. Daha sonra, 1993 tarihinde tasarimlara iliskin Yönerge ve Tüzük Tasarilari kabul edilmistir[4]. Yönerge, birkaç kez degisiklik geçirerek 1998’de yürürlüge girmistir[5]. Yönergenin amaci, üye ülkeler arasinda tasarim mevzuatini uyumlastirmaktir. Topluluk organlari bir adim daha atarak bu kez tasarimlara iliskin Tüzügü yürürlüge koymustur[6]. Tüzügün kabulü, tasarimlar bakimindan önemli bir gelismedir. Gerçekten 6 Mart 2002 tarihinde yürürlüge giren 6/2002 Numarali Konsey Tüzügü ile artik Avrupa Birliginde Topluluk Tasarim hakki adinda yeni bir fikri hak dogmustur. Topluluk Tasarimina iliskin Uygulama Yönetmeligi (Implementing Regulation) üzerindeki çalismalar sürmekte olup, anilan Yönetmeligin 2002’nin yazinda yürürlüge girmesi beklenmektedir. OHIM, tasarim basvurulariyla ilgili hazirliklarini sürdürmektedir. Ancak, henüz tasarim basvurusu kabul etmemektedir. OHIM, muhtemelen 2003 yilinin basindan itibaren basvurulari kabul etmeye baslayacaktir.

Benelüx ülkeleri (Belçika, Hollanda ve Lüksemburg) bir tarafa birakilirsa, diger fikri haklarda oldugu gibi tasarimlarin korunmasi bakimindan da, dünyada ülkesellik ilkesi benimsenmistir. Ilke geregi, tasarim sahipleri, koruma için her ülkede ayri ayri tescil yaptirarak o ülkenin hukukuna göre koruma elde edebilmektedir. Bu ilke, hak sahipleri bakimindan önemli maliyet ve emek harcamasi anlamina gelmektedir. Bu durum, Ortak Pazardaki ticaretin önünde önemli bir engel teskil etmektedir. Iste bu nedenle, Tüzük ile ülkesel koruma yerine, bölgesel koruma ilkesi getirilmis ve markalarda oldugu gibi tasarimlar bakimindan da tek hukuk olusturulmustur.
Önemle belirtilmelidir ki, Topluluk Hukuku, tasarimlarin basvuru ve tescili gibi sadece sekli islemlere uygulanmakla kalmamakta, ayni zamanda koruma sartlari ve hükümsüzlük gibi esasa iliskin (maddi hukuk) konularda da uygulama alani bulmaktadir. O nedenle, Tüzügün düzenlemesi, markalara iliskin Madrid Anlasmasi ve Madrid Protokolü ve hatta Türkiye’nin 2000 yilinda taraf oldugu Avrupa Patenti Sözlesmesindeki[7] koruma sisteminden daha ileri bir düzenlemeyi içermektedir. Kisacasi, Topluluk Markasinda oldugu gibi Topluluk Tasarimi bakimindan getirilen koruma ile 15 AB ülkesini kapsayacak sekilde bölgesel koruma saglanmistir. Deyim yerindeyse, 15 ülke tek ülke gibi mütalaa edilerek bir koruma saglanmistir.

B. TOPLULUK TASARIMINA ILISKIN DÜZENLEME
Yukarida da belirtildigi gibi Topluluk Tasarimini hayata geçiren bu konudaki 6/2002 Sayili Konsey Tüzügüdür. Tüzük, 111 maddeden ibaret olup, burada sadece genel hatlariyla bir inceleme yapilacaktir. Tüzügün Topluluk Tasarimina iliskin getirmis oldugu ilkeler kisaca sunlardir:

1) Topluluk Markasinin aksine, Topluluk Tasarimlari bakimindan tescilli ve tescilsiz olmak üzere iki tür koruma sekli benimsenmistir (two-tier approach). Tescilli tasarimlar, basvuru tarihinden itibaren azami 25 yil korunurken tescilsizler, Toplulukta kamuya sunmadan itibaren 3 yil korunmaktadir (m.11-12). Kanun koyucu böylece, tekstil ve moda gibi kisa ömürlü ürünlere sahip sektörlerin ihtiyaçlarina cevap vermeyi amaçlamistir.

2) Topluluk (Tescilli ve Tescilsiz) Tasarimi, bölünmez nitelikte (unitary character) olup, tüm Toplulukta geçerlidir. Toplulugun bir veya birkaç bölgesi ya da ülkesi için tescil edilemez, devredilemez, hükümsüz sayilamaz veya vazgeçilemez. Bu islemlerin tamami Toplulugun tümü bakimindan yapilabilir [m.1/(3)]. Bu baglamda Topluluk Tasarimi, üye ülke tasarimlari gibi islem görür (m.27).

3) Marka Tüzügünde oldugu gibi, Topluluk Tasarimi bakimindan da Tasarim Tüzügü bagimsiz bir sekilde (autonomy) uygulama alani bulacaktir. Topluluk Tasarimina üye ülke hukuklarinin uygulanabilmesi için bu yönde Tüzükte açik bir hüküm bulunmasi gerekir.
4) Topluluk Tasarim belgesi alabilmek için Topluluga üye ülke vatandasi olmak veya bu ülkelerde ikamet etmek sart degildir. Türk vatandaslari da basvuruda bulunabilir. Ancak, Topluluga üye ülkelerin vatandasi olmayanlar veya Toplulukta ikamet etmeyenler veya ticari merkezleri veya gerçek sinai ya da ticari müesseseleri bulunmayanlar, OHIM’deki islemleri, ancak islem yapmaya yetkili Tasarim Vekili eliyle yürütebilir (m.77). Demek ki, Topluluk Tasarim belgesi almak için Türkiye’den basvuruda bulunmak mümkündür. Ancak basvuru haricindeki islemleri OHIM önünde yürütebilmek için yetkili Tasarim Vekiline ihtiyaç vardir. Buna karsilik, Toplulukta ikametgahi ya da sinai veya ticari müessesesi olanlarin böyle bir zorunlulugu bulunmamaktadir.

5) Topluluk (Tescilli ve Tescilsiz) Tasariminin koruma görmesi için yeni (novelty) ve ayirt edici nitelikte (individual character) olmasi gerekir (m.5-6). Kural olarak mutlak yenilik (dünyada yenilik) kabul edilmistir. Ancak mutlak yenilik ilkesi, bazi düsüncelerle sinirlanmistir. Bu baglamda, daha önce Toplulukta kamuya sunulmamis olan tasarimlar için basvuruda bulunmak mümkündür. Ancak, Toplulukta ilgili sektörde faaliyet gösterenlerin ulasabilecegi bir yerde kamuya sunulmus tasarimlar da yenilik vasfini yitirmistir. Sözgelimi, Topluluga uzak bir yerdeki müzede sergilenen bir tasarim için Topluluk Tasarim Belgesi almak mümkün olabilecektir. Buna karsilik, daha önce Türkiye’de kamuya sunulan bir tasarim için Topluluk Tasarim belgesi almak mümkün olmayacaktir.

__________________