IRCForumları - IRC ve mIRC Kullanıcılarının Buluşma Noktası - Tarihte Türkiye Cumhuriyeti, Başbakanlarından; Ali Adnan Menderes (1899

Tarihte Türkiye Cumhuriyeti, Başbakanlarından;
Ali Adnan Menderes (1899–1961)

[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...]

Ali Adnan Menderes (1899–1961), 1950-1960 yılları arasında Türkiye Cumhuriyeti başbakanlığı görevinde bulunmuştur.
1899'da, Aydınlı zengin bir çiftçinin oğlu olarak doğdu. Büyük babası Hacı Ali Paşa Kırım Tatarlarından olup Eskişehir çevresinden Tire taraflarına göç etmiştir. İlkokuldan sonra, Kızılçulu Amerikan Koleji'nden mezun oldu. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi'nden 1935 yılında mezun oldu. Kurtuluş Savaşı'nda savaştı İstiklal Madalyası aldı.

Aydın'da, 1930'da, kısa süreli "Serbest Fırka"nın bir kolunu organize etti. Bu partinin kapatılmasından sonra Cumhuriyet Halk Partisi'ne (CHP) katıldı.(1931) 1945 yılında parti içi muhalefetten dolayı ihraç edildi.
7 Haziran 1946'da, Demokrat Parti'yi, yani Türkiye'deki ilk yasal muhalefet partisini kurdu. 1946 seçimlerinde Celal Bayar'dan sonra partideki ikinci önemli adam haline geldi.

14 Mayıs 1950 seçimlerinden sonra DP iktidara geldi, ve Menderes başbakan oldu. İlk çok partili seçim olan 21 Temmuz 1946 tarihindeki seçimlerin aksine, Menderes hükümeti "açık oy gizli tasnif" yöntemi ile değil, "gizli oy açık tasnif" ile seçilmiştir. 10 yıllık başbakanlık döneminde Türk iç ve dış politikasında büyük değişimler meydana geldi. Tarım makineleştirildi; Türkiye'nin devlet kapitalizminden liberalizme kaymasının başlangıcı da Adnan Menderes yönetiminde gerçekleşti. Aynı zamanda, bu dönemde Türkiye, Kore Savaşı'na Güney Kore'yi desteklemek için asker yolladı; böylece NATO'ya girişin temelleri atılmış oldu. Bu hareketle de Türkiye'nin, Soğuk Savaş'ta ABD ve NATO'nun yanında yer alma süreci başlamış oldu.

[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...]

Menderes, geleneksel oyları toplayabilmek için İslam'a daha toleranslı yaklaşır gözükerek aslında irticai kesimin gelişmesine ve güçlenmesine neden oldu. Daha fazla insan hakları ve demokrasi savıyla seçim propagandasını yürüten Menderes'in iktidara gelir gelmez yaptığı ilk değişikliklerin başında ezanın yeniden Arapça olarak okunmasını sağlamak oldu. Batı yanlısı olmakla beraber önceki başbakanlara göre müslüman ülkelerle daha yakın ilişkiler kuruyordu. Menderes, daha liberal bir ekonomi görüşüne sahipti; yani daha fazla özel girişime izin verdi. Liberal politikalar ve hızlı sanayileşme sonucu ülkede büyük değişiklikler meydana geldi.

İstanbul başta olmak üzere pek çok büyük yerleşim merkezinde inşaat başta olmak üzere özel girişimcilere pek çok iş ihale edildi. Bunun sonucunda yeni iş alanları açıldı. İşçi açığını kapatmak için, köyden kente göçler teşvik edildi. Bu da şehirlerde aşırı nüfus artışına sebep oldu. Bu tür bir artışı kaldırmaya şehirlerin hazır olmaması sebebiyle, altyapı sorunları, gecekondular ve plansız kentleşme gibi günümüze kadar devam eden pek çok sorun ortaya çıktı. Haliç'in organize sanayi bölgesi ilan edilmesi gibi uygulamalar sonucunda çevre kirliliği ciddi boyutlara ulaştı. Aynı zamanda özel girişimciliği teşvik etmek üzere desteklediği "Her mahalleye bir milyoner" türü projeler sonucu toplumd gelir dağılımının adaletsizleşmesine ve devlet bütçesinin açık vermesine yol açtı.

Genel olarak plansız bir ekonomik gelişimi savunarak bir ekonomi politikası geliştirmeyi şiddetle red etmiş ve bu plansızlık ülkeyi 1954 yılından sonra kendini yüksek enflasyon ve karaborsa olarak gösteren ciddi bir ekonomik darboğaza sürüklemiştir.
Bu gelişmeler üzerine entellektüel kesim ve solcular başta olmak üzere pek çok kesimin tepkisini çekmeye başladı. CHP başta olmak üzere bazı kesimler Atatürk devrimini şeriatçılığa karşı korumak isteğiyle, solcuların başını çektiği bazı kesimler ise NATO destekçiliğine ve liberal ekonomik politikalara tepki göstererek Menderes ve DP rejimine karşı çıkmaya başladı. Bunun üzerine DP yönetimi, muhalefeti engellemek için çeşitli politikalar gütmeye başladı. Bunların arasında fişleme yöntemi ile muhaliflerin belirlenerek baskı altına alınması ile Vatan Cephesi gibi kurumların kurulması gösterilebilir.

Menderes'in politikaları, TSK'daki genç subaylar başta olmak üzere pek çok askerin tepkisini çekmeye başladı. Askerler önce Menderes'in seçimleri kaybederek iktidardan düşmesini bekleme niyetindeydiler. Fakat Menderes'in muhelefeti ezme politikaları ve seçimin hemen öncesinde sağ atlattığı bir uçak kazası geçirmesi ile halktaki popülaritesini arttırma ihtimalini göz önünde bulunduran subaylar, yönetimi ele geçirerek Menderes'i devirmeyi kararlaştırdılar.
27 Mayıs 1960'da General Cemal Gürsel'in başını çektiği askerler, yönetime el koydu. DP üyeleri çeşitli suçlardan Yassıada'da yargılandılar.

[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...]
Yassıada Duruşmaları

İlk dava Afgan kralının Celal Bayar'a hediye ettiği köpeğin hayvanat bahçesine satışıyla ilgili Köpek Davası'ydı. Adnan Menderes'in ilk yargılandığı dava ise Ayhan Aydan'dan olduğu iddia edilen çocuğunu öldürttüğü hakkındaki Bebek Davası oldu.
Ardından 17 dava daha açıldı: 6-7 Eylül Olayları Davası, Vinileks Şirketi Davası, Dolandırıcılık Davası, Arsa Davası, Ali İpar Davası, Değirmen Davası, Barbara Davası, Örtülü Ödenek Davası, Radyo Davası, Topkapı Olayları Davası, Çanakkale Olayı Davası, Kayseri Olayı Davası, Demokrat İzmir Davası, Üniversite Olayları Davası, İstimlak Davası, Vatan Cephesi Davası, Anayasa'nın İhlali Davası.
11 ay bir gün süren davalar 15 Eylül 1961'de sona erdi. Bu süre içinde yargılanan Bayar, Menderes, Bakanlar Kurulu üyeleri, DP milletvekilleri ve eski Genelkurmay Başkanı Rüştü Erdelhun'un da aralarında bulunduğu toplam 592 sanıktan, 228'i hakkında idam cezası istendi. Toplam 202 oturum yapılırken, binin üzerinde tanık dinlendi. DP'nin önde gelenlerinden 31 sanık ömür boyu hapis cezasına çarptırılırken, 418 sanığa altı ayla 20 yıl arasında değişen çeşitli hapis cezaları verildi. 123 sanık beraat etti. Beş sanık hakkında dava düştü.
16 ay boyunca Yassıada'da kalan Adnan Menderes, hakkında açılan 6 davadan birinde beraat ederken, diğerlerinden mahkum edildi. Yüksek Adalet Divanı Menderes'in de bulunduğu 15 kişiyi idama mahkum etti.

[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...]

MBK bunlardan sadece Adnan Menderes, Hasan Polatkan ve Fatin Rüştü Zorlu'nun kararlarını onayladı. 65 yaşını geçmiş olan Bayar ile oy çokluğuyla ölüm cezasına çarptırılan öteki 11 sanığın cezaları ömür boyu hapis cezasına dönüştürüldü.
Polatkan ve Zorlu'nun cezası 16 Eylül'de, Menderes'in cezası ise kararın açıklanmasından bir gün önce intihar girişiminde bulunduğu için tedavisi tamamlandıktan sonra 17 Eylül'de infaz edildi.

[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...]

Mezarı ölümünden 29 sene sonra İmralı'dan alınarak İstanbul'daki bir anıtmezara taşındı (17 Eylül 1990)

[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...]

Daha sonraları, Aydın'da bir üniversiteye (Adnan Menderes Üniversitesi) ve İzmir'de uluslararası bir hava limanına (Adnan Menderes Hava Limanı) onun adı verilmiştir.

[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...]

İzmir (Uluslararası) Adnan Menderes Hava Limanı.