Cemal Paşa[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] Kudüs'teki karargâhındadır. Filistin'in Nablus şehrinden gelen 20 kadar insan[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] kendilerini sürekli paylayan Cemal Paşa'nın neredeyse ayaklarını öpeceklerdir; durmadan yalvarıp yakarmaktadırlar. Kaderleri[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] karşılarındaki paşanın ağzından çıkacak tek bir kelimeye bağlıydı çünkü. O 'idam' dedi miydi[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] kurtuluş yoktu.
Neyse ki bu defa şanslıydılar: Anadolu'ya sürgünle yakayı kurtarmışlardı. Adamlar dışarıya çıktıktan sonra Cemal Paşa birden değişmiş[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] "Ne yaparsın[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] burada böyle söküyor" demişti. Falih Rıfkı[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] Paşa'nın tavrındaki bu değişimi[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] "Rol bitmişti" diye özetler.

Rol bitmişti[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] evet. Falih Rıfkı Atay'ın "Zeytindağı" adlı kitabı dili[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] üslubu için de okunabilir ama bence "ibret" almak için okunmalıdır. Yıkılmaz denilen Osmanlı kalesinin peş peşe yapılan hatalar yüzünden 4 yıl içinde nasıl çatır çatır çöktüğünü daha iyi anlatan bir eser bulmak kolay değildir.

Cemal Paşa[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] Arapları tehcir[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] tedhiş ve silahla Türkleştireceğine inanmıştı. Ermeni tehcirinin tersine[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] bu defa Suriye ve Filistin'den Anadolu'ya yapılan bir başka tehcirden söz ediyoruz. Çapı öbürüne göre ufaktı ama etkisi sanılandan çok daha büyük oldu. Sonuç[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] Arap topraklarının büsbütün kaybı ve Filistin'de hâlâ kanayan yara olacaktı.

Başka şahitlerimiz de var. Mesela Filistin'de bir posta memuru olan İzzet Derveze[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] İttihatçı hükümetin Cemal Paşa'yı savaşı fırsat bilip Arapçılık hareketi mensuplarının işini bitirmek üzere gönderdiğine inanır. 21 Ağustos 1915'te 9 kişi[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] 6 Mayıs 1916'da ise 21 kişi idam edilmişti. "Zalim tehcir hareketi" diyor Derveze[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] "Suriye[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] Filistin ve Lübnan'dan Anadolu'ya gerçekleşmiş ve erkek[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] kadın ve çocuklardan oluşan yüzlerce aileyi kapsayan sürgün[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] bu kimseleri iki yıl boyunca yoksulluk ve hakarete maruz bırakmıştı."

[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...]

Bir zamanlar Gazze...

Derveze'nin anlattığı bir olay[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] Cemal Paşa'nın gaddarlığını bütün açıklığıyla göz önüne seriyor. İdam edilenlerden Selim el-Ahmed'in amcası ve Cenin şehrinin önderi olan Hafız Muhammed Abdülhadi Paşa'ya telgrafla haber yollamıştır Cemal Paşa[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] Cenin'e geldiğinde evine misafir olacağını bildirmiştir. Düşünün[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] gencecik yeğeninizi suçsuz yere idam ettiren adamı ("katili")[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] daha gözünüzün yaşı kurumamışken evinizde zorla ağırlayacaksınız. Bir aileye verilebilecek en büyük manevî eziyetlerden biri değil midir bu?

[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...]
Bahriye Nâzırı Cemal Paşa ve Alman Generali Falkenhayn Kudüs'te askeri denetliyorlar. (1915).

Öte yandan Lübnanlı aydın Şekip Arslan[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] Cemal Paşa'nın Suriye'deki "Arap ruhu"nun öldürülmesi görevini üstlendiği kanaatindedir. Şam'da bir Tehcir Komisyonu kuran Cemal Paşa[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] 2 bin Arap'ı Anadolu'ya sürmüş olup ev ve arazilerine el konulması için de hazırlıklara girişmiştir. Bana göre[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] diyor Şekip Arslan[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] sürgün yöntemi Osmanlı Devleti'nin geleceği açısından büyük bir tehlikeydi. Devletin tehlikeli bir dönemeçten geçtiği bir zamanda zor kullanma[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] yıldırma ve Türklerle Araplar arasında kin ve nefret uyandırma siyasetini uygulamak doğru değildi. Ona göre Cemal Paşa'nın Suriye'de takip ettiği siyaset[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] Osmanlı Devleti ve İslam âleminin başına gelmiş en büyük felaketlerden biridir.

[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...]
Gazze Savaşı'na katılan Osmanlı birliği yürüyüş halinde. (1917)

Ve Osmanlı kuvvetleri Gazze'dedir. Filistin'in güneyini kapayan Gazze-Birüseba cephesi İngilizleri tutmak için hayati önemdedir. Üstelik Osmanlı ordusu burada yapılan iki muharebede İngilizleri püskürtmeyi de başarmıştır. Cemal Paşa ise bölge halkını Osmanlı'ya bağlayacak yerde[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] mevcutları da yerle bir edecek ne kadar siyaset varsa harfiyen uyguluyordu. Cephede kazanıyor ama cephe gerisinde kaybediyorduk.

Nihayet 31 Ekim 1917'de başlayan nihai İngiliz hücumu cephemizi yarmış ve ağır kayıplar verdirmişti. Şimdi çekilme zamanıydı. Artık Kudüs'ü tutacak doğru dürüst bir kuvvet kalmamıştı. Gazze'de ise zehirli gaz mermileri kullanan İngilizler karşısında Mehmetçiğin gaz maskesi yoktu. Başkomutanlık gerek görmemişti çünkü.

Gazze hem karadan[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] hem denizden bombalanıyordu. Karadan 218 top ve 6 tank[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] denizden ise 27 kruvazör[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] tıpkı Çanakkale'de olduğu gibi ateş yağdırıyordu.

[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...]
Binlerce Mehmetçiğin şehit olduğu Kudüs'ün İngilizlere teslim törenine katılanlardan bir grup (9 Kasım 1917).

O gün bugündür rahat yüzü görmemiş olan Gazze'yi 7 Kasım 1917 günü işgal etti İngilizler. Tesadüfe bakın ki[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] İngilizler Gazze'ye girmek üzere iken Dışişleri Bakanları Balfour[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] "topraksız millet" dediği Yahudilere[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] "milletsiz toprak" olan Filistin'de bir 'yurt' verileceğini ilan ediyordu. Arthur Koestler'in dediği gibi[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] "Bir millet[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] ikinci millete[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] üçüncü milletin toprağını veriyordu." Dünya tarihinde eşi görülmemiş garip bir mantıkla kurulmuş bu yapay devletin feci bedellerini ne yazık ki 'ikinci millet'[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] yani Filistinliler ödemeye mahkûm edilmişti. Cemal Paşa mı? O[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] görevini fazlasıyla yapmış olmanın huzur ve rahatlığı içinde İstanbul'a dönüyor ve Bahriye Nezareti'ndeki makam koltuğuna oturuyordu. Geride tam bir harabe bırakan o değildi sanki.

[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...]
II. Abdülhamit'in Kudüs'te görevlendirdiği Osmanlı askerleri.

İsrail'deki Hayfa Üniversitesi öğretim üyelerinden Ilan Pape[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] ilginç bir noktaya dikkatimizi çekiyor. Nedense[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] diyor[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] Müslüman Araplara kan kusturan Cemal Paşa[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] Siyonist yerleşimcilere daha iyiliksever (benevolent) davranıyordu. Yoksa diyor[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] Pape[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] bunun sebebi[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] Cemal Paşa'nın eşinin Yahudiliği olmasın!

Peki Arapların önde gelenlerini topraklarından süren ve idam ettiren Cemal Paşa'nın gerçek amacı neydi? Falih Rıfkı her zamanki dobralığıyla "Filistin için tehcir[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] Suriye için tedhiş ve Hicaz için ordu kullandık." diyor. Bir şey daha söylüyor. Şunu: "O zaman Suriye'de esaslı bir tedhiş politikasına neden lüzum olduğunu Cemal Paşa bir sır olarak kara toprağa götürmüştür." Neden[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] hakikaten neden?

Halbuki onun görevini devralan Mersinli Cemal Paşa[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] o sıkışık dönemde Araplarla barışma politikası gütmüş[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] tehciri durdurmuş[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] sürgüne gönderilen aileleri geri getirtmişti. Bir şey daha yapmıştı: Ekim Devrimi'nde Çar'ın kasalarında gizli anlaşmaları bulan Bolşevikler[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] Cemal Paşa'nın Müttefiklerle bazı yazışmalarını deşifre edince Mersinli Cemal Paşa bu bilgileri doğrudan Emir Faysal'a göndermiş[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] onu nasıl bir oyuna düştükleri konusunda uyararak Osmanlı ile savaşmak yerine ayrı bir barış antlaşması imzalamaya çağırmıştı.

Ne var ki artık çok geçti. Filistin ve Suriye[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] Mehmetçiğin döktüğü onca kana rağmen elden çıkmıştı. (Gazze'nin etrafında dev bir mezarlık bıraktık diyordu Falih Rıfkı.) Şimdi Anadolu'yu kurtarma telaşı bastırmıştı. Astığı astık kestiği kestik paşamız yalnız Filistin ve Suriye'yi değil[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] İngilizler gelmeden ana vatanı da terk edecekti.

Rol bitmiş miydi?

*MUSTAFA ARMAĞAN