IRCForumları - IRC ve mIRC Kullanıcılarının Buluşma Noktası

Dünyanın ilk Standartlar ve Tüketiciyi Koruma Kanunları II. Bâyezid döneminde dünyanın ilk Standartlar Kanunu[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] ilk Belediye Kanunları[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] ilk Tüketiciyi Koruma Kanunları ve ilk Gıda Nizâmnameleri hazırlandığı söylenmektedir. Bu kanunlardan bazı örnek maddeler zikrederek anlatabilir misiniz?

Prof Dr. Ahmed Akgündüz

Evet doğrudur. II. Bâyezid devrine ait en mühim kanunlardan birisi şüphesiz ki[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] Bursa[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] İstanbul ve Edirne İhtisâb Kanunnâmeleridir. Bu kanunnâme[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] dünyanın en mükemmel ve en geniş belediye kanunu olmakla kalmamakta[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] aynı zamanda dünyada ilk tüketici haklarını koruyan kanun[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] ilk gıda maddeleri nizâmnâmesi[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] ilk standartlar kanunu[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] ilk çevre nizâmnâmesi ve kısaca asrına göre çok hârika bir hukuk kodudur. Bu kanun[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] hem Osmanlı örf âdetlerini ve hem de İslâm hukukunu çok iyi bilen Mevlânâ Yaraluca Muhyiddin tarafından hazırlanmıştır. Hazırlanış tarihi 1502 ila 1507 tarihleri arasındadır.

Biz [Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] her biri 100 küsur maddeyi bulan bu üç kanunnameden sadece bazı maddelerini[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] tüketici hakları açısından arz ediyoruz (Maddenin başındaki rakamlar Kanun maddelerine ve harflerden B[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] Bursa[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] E Edirne ve İ İstanbul Kanununa işaret etmektedir):

“İ-45. Ve mahkeme kararıyla yiyecek ve içecek ve giyecek ve hubûbât ki; çarşıda ve pazarda vardır [Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] gözedilüb her meslek sahibi teftiş oluna. Eğer terâzûda ve kilede ve arşunda eksük bulunursa[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] muhtesib (belediye başkanı) haklarından gele.

İ-21. Etmekçiler [Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] standart olarak alınan ekmeği narh üzere pâk işleyeler[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] eksik ve çiğ olmaya. Etmek içinde kara bulunursa ve çiğ olursa[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] tabanına let uralar; eksük olursa tahta külâh uralar veyahud para cezası alalar. Ve her etmekçinin elinde iki aylık[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] en az bir aylık un buluna. Tâ ki[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] aniden bazara un gelmeyüb Müslümanlara darlık göstermeyeler. Eğer muhâlefet edecek olurlarsa[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] cezalandırıla.

İ-4. Eyle olıcak ekmek gâyet eyü ve arı olmak gerekdir.

E-7. Aşcılar bişürdükleri aşı pâk bişüreler ve çanakların pâk su ile yuyalar ve tezgâhlarında kâfir olmaya. Ve iç yağiyle nesne bişürmeyeler. Ve bir akçelik eti her ne narh üzerine alurlar ise beş pare olur. Bir akçelik aş alanın aşına bir pâre koyalar. İki pulluk dahi etmek vereler. Bir akçelikden artuk alsalar ya eksük alsalar [Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] bu hisâb üzerine vereler. Cemî‘ Edirne'nin aşcıları ittifakiyle teftiş olundı.

İ-38. Ve kile ve arşun ve dirhem gözlenile; eksüği bulunanın hakkından geleler.

İ-5. Un kapanında olan kapan taşlarını [Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] mahkeme kararıyla muhtesib (belediye başkanı) dâim görüb gözede. Tâ ki[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] hile ve telbîs olub un alan ve satan kimesnelere zarar ve ziyân olmaya.

B-74. Ve hamallar na‘lsuz at istihdâm etmeyüb ve dağ yükünün iki yükünden ziyâde götürmeye.

E-58. Ve ayağı yaramaz bârgiri işletmeyeler. Ve at ve katır ve eşek ayağını gözedeler ve semerin göreler. Ve ağır yük urmayalar; zira dilsüz canavardır. Her kangısında eksük bulunursa [Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] sâhibine tamam etdüre. Eslemeyeni gereği gibi hakkından gele. Ve hammâllar ağır yük urmayalar[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] ma’kul üzerine ola[1].

İ-40. Ve sirke ve yoğurda su koymayalar. Su katılmış olub bulunursa [Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] teşhir edeler veyahud tahta külâh uralar[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] gezdireler.

İ-29. Kuyumcular [Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] sâde işi dirhemine bir akçe; minekârî işde dirhemine iki akçe ve altun sâde ise miskâline üç akçe; müşebbek işde miskâline beş akçe ve gümüş düğmeler iriyi ve hurdayı gâyet eyü hâlis işleyeler[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] bakır koyub işlemeyeler. İşleyenin muhtesib (belediye başkanı) gereği gibi haklarından gele.

İ-33. Ve boyacıları dahi gözedeler [Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] kalb boyamayalar; boyarlarsa gereği gibi hakkından geleler.

İ-42. Ve iplikçilerin ipliği tire ipliğine berâber ola. Ve astar ki [Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] şehirde işlene[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] sekiz arşun ola[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] eksük olmaya. Olursa hakkından geleler.

İ-46. Hammâmcılar [Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] hâmmâmları gözedeler[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] yunmuş ola[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] ıssı ve sovuk su ile ârâste ve dellâkleri cest ve çâlâk ola. Usturası keskin ola. Şöyle ki[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] usturası altında kimesne zahmet çekmeye ve nâzır olan fotaları pâk duta; Müslümana verdüği fotayı kâfire vermeye.

İ-66. Ve dahi hekîmlere ve attârlara ve cerrâhlara [Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] muhtesib (belediye başkanı)in hükmi vardır; görse ve gözetse gerekdir.

İ-24. Bakkallar ve attârlar ve bezzâzlar ve takyeciler [Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] onun on bire satalar[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] ziyâdeye satmayalar. Ziyâdeye satarlarsa[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] muhtesib (belediye başkanı) dutub te'dîb ede. Ammâ bu bâbda ve gayride mahkeme kararı bile ola.

E-194. Berber gözlene; kâfir başın tıraş etdükleri ustura ile Müslüman başın tıraş etmeyeler. Kâfir yüzin sildikleri fota ile Müslüman yüzin silmeyeler. Usturaları keskün ola.

E-195. Tabibler dahi gözlene; bîmârhâne (hastahane) tabiblerine göstereler [Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] imtihân edeler[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] kabul etmedikleri kimesneleri men` edeler. Cerrâhlar dahi gözlene; san`atlarında kâmil olalar.

E-196. Değirmenciler gözlene; değirmende tavuk beslemeyeler ki [Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] halkın ununa ve buğdayına zarar etmeye. Ve âdetlerinden artuk almayalar ve iri öğütmeyeler ve kesmüklü buğdayı değiştirmeyeler ve illâ muhkem ve müntehî hakkından geleler.

E-198. Ve câmilerde dilenci tâifesin yürütmeyeler.

İ-70. Ve her san‘atı aydan aya kadı ile teftiş ede ve dahi göre ve gözede. Her kangısı kim ta‘yin olunan narhdan eksük sata [Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] muhtesib (belediye başkanı) hakkından gelüb teşhîr ede.

İ-73. Fil-cümle bu zikr olunanlardan gayrı her ne kim Allâh ü Te‘âlâ yaratmışdır [Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] hepsini de muhtesib (belediye başkanı) görüb gözetse gerekdir[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] hükmi vardır.
Şöyle bileler[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] her kim muhâlefet ve inâd ederse[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] itâba ve ikâba müstahak olur”[2]