Müslüman Türk Devletlerinin resmî mezhep olarak kabul ettiği Hanefi mezhebine göre[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] konu ile ilgili hükümler şunlardır: Çalışma süresi içinde işçi ve memurun (ecîr-i hassın)[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] sa*dece işvereni için çalışması ve başka bir şeyle meşgul olmama*sı gerekir. Bunun bazı istisnaları mevcuttur:
Birincisi; farz namazlardır. İşveren[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] işçisinin farz namazla*rını kılmasına mani olamaz. Namazları kılmayı işden kaytarmaya vesile yapmamak şartıyla[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] her müslüman işçi farz namazını kı*labilir. Farz namazların vakti[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] çalışma süresinin istisnâsını teşkil eder. Hatta namaz kılmamak ve namaz süresini de çalışarak geçirmek şartıyla yapılan icare akdinin sahih[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] ancak söz konusu şartın geçersiz olduğu açıkça belirtilmiştir. Mecelle'nin benzeri bir çalışma olan Kadri Paşa'nın Mürşid'ül-Hayran isimli İslam Eşya ve Borçlar Hukuku Kodu da aynı hükmü kanunlaştırmış*tır[12]. Farz orucun da namaz hükmünde olduğu burada belir*tilmelidir: İşveren[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] işçi veya memurunun farz orucuna ve na*mazına mani olamaz. Cemaatle kılma meselesini biraz sonra göreceğiz.
İkincisi; farz olmayan namazlardır. Bunlar da iki kısımdır.

Birincisi[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] farz namazlara bağlı olarak kılınan sünnet namazlar*dır. Bunlara râtibe de denir. Bir kısım Hanefi hukukçuları[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] işçi ve memurun bunları da kılabileceğini belirtmektedirler. Ancak Kadri Paşa[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] bu görüşü tercih etmemiştir. İkincisi ise[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] nâfile namazlardır. Bütün Hanefi hukukçuları[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] işçi ve memurun[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] çalış*ma süresi içinde nâfile namaz kılamayacağını ittifakla [Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] belirtmektedirler[13].
Bu arada farz namazların cemaatle kılınması ve camiye gidilmesi meselesi de tetkik edilmelidir. Hanefi fıkıh kitapların*da bu konu açıkça tetkik edilmemiştir. Buna sebep[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] herhalde cemaate gitmenin[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] işverenin iznine bağlı olmasındandır. Zira tercih edilen görüşe göre[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] cemaatle namaz kılmak müekked sünnettir. Rüzgar[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] şiddetli karanlık[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] yağmur[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] zâlim korkusu[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] ala*caklının kötü niyeti[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] fıkıh mütalaası ve benzeri şeyler cemaate mani olabildiğine ve cemaatle namaz kılmamak için haklı se*bepler olarak kabul edildiklerine göre[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] icare akdi de mani ola*caktır[14]. Bu konuda geniş hükümler serd eden Şafii hukukçu*ları[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] açıkça şunu beyan etmekte ve cemaatle namazın işçiye vâ*cib olmamasının gerekçesini şöyle açıklamaktadırlar: İşverenin[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] işçisine cemaatle namaz kılmak ve camiye gitmek üzere im*kân tanıması şart değildir. Özellikle imamın uzattığı namazlar*da bu söz konusudur. Cemaatle namaz kılma ve camiye gitme[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] tekrarlanan ve tebeî olan bir sıfattır. İşverenin hakkı gözetile*rek[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] namaza ayrılan zamanın uzatılmaması gerekir. Bu sebep*le[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] namazı tek başına kılmak üzere müsaâde edilmesi yeterli*dir. Bunun tek istisnası cuma namazıdır. Zira cuma namazı haftada bir defadır[15].

Üçüncüsü; cuma namazıdır. Bu konu günümüzde de öne*mini devam ettirmektedir. İşverenin[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] işçisini cuma namazına git*mekten alıkoyup koyamayacağı hakkında Hanefi hukukçuları iki ayrı görüş nakletmektedirler; Birincisi[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] İmam Ebu Hafs'ın gö*rüşüdür ve işverenin[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] işçisini cuma namazına gitmekten alıko*yabileceği şeklindedir. Bu görüş[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] caminin uzak olması halinde haklı görülebilir. Fetvaya esas alınmamıştır. İkincisi ise[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] Ebu Ali Dekkak'ın görüşüdür ve işverenin[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] işçisini cuma namazına git*mekten alıkoyamayacağı tarzındadır. Ancak geçen zamanın üc*retini kesebilmesi için belli bir ölçü de konulmuştur. Eğer cami şehir içinde ve yakın ise[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] işveren işçinin cuma namazına gittiği zamanki ücretini kesemez. Eğer cami şehir dışında ve uzak ise[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] işçinin namaza gittiği süre için işveren ücretini kesebilir. ancak uzaklık ve yakınlık ölçüsü nedir? Bunu da gayet güzel bir krite*re bağlamışlardır. Eğer işçinin cuma namazına gidip gelmesi[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] bir günün (gündüz anlamında) dörtte biri veya daha fazla bir zaman alıyorsa[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] ücreti kesilebilir. Eğer dörtte birinden az bir za*man alıyorsa[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] ücret indirimine gidilemez. Bu önemli bir ölçü*dür ve fetvaya da bu görüş esas alınmıştır. Hanefi mezhebi ile ilgili hukuk metinleri[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] bu görüşü tercih etmişlerdir.[16] Elmalı Hamdi Yazır'ın "işveren[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] işçisini cumadan alıkoyabilir. Eğer ka*saba ise men' etmemelidir. Ancak cami uzaksa gidip gelmesi kadar ücreti sâkıt olur. Yakın ise tenzil etmemelidir" şeklindeki beyanı[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] bu tafsilata göre açıklanmalıdır.
Cuma namazı ile ilgili olarak şu hususu da belirtmeliyiz: İşverenin cumaya engel olamayacağını kabul eden görüş ter*cih edilse bile[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] bütün işçiler ve memurlar cumaya gidebilme hu*susunda serbest değillerdir. İşçi ve memurların da istisnaları var*dır. Bu istisna nedir? Kur'an bu istisnaya "Alış-verişi terk ediniz" buyurarak işaret etmiştir. O halde karakol ve diğer güvenlik hizmetleri gibi kamu nizamı için zaruri olan hususların korunmasını da açıkça emretmektedir. Bunu Şafii hukukçuları daha da açarak "işçinin namaza gidip gelmesi sebebiyle yapılan işin ta*mamen fesada uğrayacağından korkulmadığı takdirde" şeklinde meselenin kapsamını genişletmişlerdir. Güvenlik hizmetleri[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] sağ*lık hizmetleri ve önemli gıda maddeleri ile ilgili hizmetlerde ça*lışan işçiler[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] söz konusu sakınca kesin olarak mevcutsa[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] cuma*ya gidemeyeceklerdir[17]. Konuya tekrar döneceğiz. Şimdi de diğer mezheplerin görüşlerini ve özellikle de Şa*fiî mezhebinin görüşünü özetleyelim.