Çevrimdışı

Ü N İ T E 8

Kollektif yatırım kurumları :Sermaye piyasasında faaliyet gösteren ve yatırımcı bireylerin dışındaki özel veya tüzel bireylerce ülkenin ilgili yasaları ve bu yasalara göre çıkarılmış olan tebliğler hükümlerine göre kurulan ve tüzel kişiliğe sahip olan kurumlardır.Birleştirilmiş kaynakların fon yönetimini profesyonelce yapan kuruluşlardır.
Oluşmasının nedenleri :
Bireysel yatırımcının bilgi ve beceriye sahip olmaması
Bireysel tasarruf hacminin çeşitlendirilmiş portföy oluşturmaya yetmemesi
Uzmanlığın gerekli olması
Portföy çeşitlendirilmesi yoluyla riski azaltmaları
Analiz ve araştırma giderlerinin yüksek olması
Kollektif yatırım türleri :
Yasal yapılarına göre :
Yatırım ortaklıkları :Sermaye ortaklığı statüsünde ( A.Ş veya Limited şirket ) kurulan, pay senetleri ya da tahvil ihracıyla sağladığı fonlarla portföy oluşturarak yöneten ortaklıklardır.
Özellikleri :Sermaye ortaklığıdır.
Kuruluşu, yönetimi ve denetimi ortaklıklar hükümlerine göre olur.
Pay senetleri veya tahvil çıkartarak fon toplarlar.
Hisse senetlerini alan yatırımcılar sahipleridir.
Ortaklarca seçilen yönetim kurulu tarafından yönetilir.
Dönem sonunda yatırımcıya kâr payı dağıtılır.
Yatırım fonları :Kişilerden katılma belgeleri karşılığı toplanan fonları, belge sahipleri hesabına , riskin dağıtılması ilkesi ve inançlı mülkiyet esaslarına göre sermaye piyasası araçları, altın ve diğer kıymetli madenler potfoyü işletmek amacıyla kurulan mal varlığıdır.
Özellikleri :Bireyle arasındaki anlaşmaya dayanır.
Ortaklık statüsü ve tüzel kişiliği yoktur.
Kurucuları banka, aracı kurumlar ve sigorta ortaklıklarıdır.
Katılma belgeleri aracılığıyla portföy toplanır.
Yatırımcının kazancı fonun değerinde meydana gelen artıştır.
Nakit ve tahsis olmak üzere iki şekilde kurulur.
Nakit yöntemi :Fon kurucusu sözleşmesini hazırlar.Fon yöneticisi ve güvenilir kişiyi belirler, katılma belgelerini satarak fonu oluşturur.
Tahsis yöntemi :Fon kurucusu sözleşmeyi hazırlar.Fon sermayesini öder.Portföy oluşturulur.Katılım belgeleri hazırlanarak katılımcıya satılır.
Yatırım fonunda dört taraf vardır.
Fon yöneticisi :Fonun işletiminden, katılma belgelerinin satışından ve politikaların uygulanmasından sorumludur.
Güvenilir kişi :İlgili tarafların sözleşme hükümlerine göre uygun işlev görmelerini sağlar.
Fon kurucusu :Fonun yönetimini kendisi yapar veya aracı kuruma da devredebilir.
Yatırımcı bireyler :Katılım belgesini alarak fona yatırım yapanlardır.
Katılım belgesi :Yatırım fonu tarafından hissedarlar adına yönetilen portfoyün belli bir oranıdır.

Fonun sabit veya değişir olmasına göre :
Kapalı sonlu yatırım kurumları :Belli bir sermaye veya fon tahsisi ile kurulan kanuni gerekleri yerine getirip sermayesini artırmadıkça sabit sermaye veya fonla faaliyetlerini sürdüren kurumlardır.
Kapalı sonlu yatırım ortaklıkları : ( KO )
Yasal formaliteleri tamamlamadan hisse senedi çıkaramazlar.
Hisse senetlerini geri toplayamazlar.
Hisse senetleri ikincil veya serbest sermaye piyasasında işlem görür.
Borçlanma ( tahvil ) yoluyla fon sağlar.
Böylece kaldıraç faktöründen yararlanırlar.
Büyümesi sınırlıdır.( Sermaye sınırlıdır.)
Kapalı sonlu yatırım fonları : ( KF )
Mevcut fona ait yeni katılım belgeleri çıkaramazlar.
Kaynak ihtiyacında yeni fon kurmak gerekir.
Katılım belgesi yalnız fona iade ile satılabilir.
Yeni katılım ihtiyacına belgesine cevap veremezler.
Alım satım işlemleri fonun sermayesini etkilemez.Fon sabittir.
Borçlanmaya gidemezler.
Açık sonlu yatırım kurumları :Sermaye ve fon toplamını hiçbir formalite olmadan artırabilir.
Açık sonlu yatırım ortaklıkları : ( AO )
Kayıtlı sermaye esasına göre kurulan A.Ş’ lerdir.
Her zaman sermaye tavanı kadar hisse senedi çıkarabilir.Sermayesi değişir.
Yeni hisse senedi çıkarılması sermayeyi artırırken, geri alınması azaltır.
Hisse senetleri sermaye piyasasında( yönetim haricinde ) alınıp satılmaz.
Satış ve alış fiyatı o günkü net aktif değerinden yapılır.
Borçlanma imkanları yoktur.
Açık sonlu yatırım fonları : ( AF )
Yeni fon paylarını temsilen katılım belgeleri çıkarabilirler.
Yeni katılma belgelerinin satılması fonları artırır.( Geri alınırsa fonlar azalır.)
Yalnız yönetim alım satım yapabilir.
Alım satım fiyatı net aktif değerinden yapılır.Fiyat kamuya açıklanır.
Borçlanma imkanı yoktur.
Net aktif değeri :Aktiflerinin piyasa değeri toplamından borçları düşüldükten sonra bulunan değer katılma veya hisse senedi sayısına bölünmesiyle bulunan değerdir.
Kolektif yatırım kurumlarının yatırım politikaları
Genel amaçlı adi hisse senedi fonları :Fonların uzun sürede sermaye ve gelir büyümesi sağlayacak adi hisse senetlerine, bunlara dönüştürülebilen tahvil ve öncelikli hisse senetlerine yatırıldığı fondur.Büyüme fonları da denir.
Dengeli fonlar :Çeşitli yatırım araçlarına yönetimin inancı doğrultusunda riski azaltacak şekilde yatırım yapmaktır.
Yüksek kaliteli, riski az özel sektör tahvilleri, öncelikli hisse senetleri ve adi hisse senetlerini kapsayan portföy oluşturulur.
Dengeli fonlarda yatırımcının geliri düzenli fakat düşüktür.
Özel amaçlı fonlar :Özel amaçlara göre politikalarını saptayan kollektif yatırım kurumlarıdır.Vergisiz devlet tahvillerinden oluşturma, uluslararası sermaye piyasası menkul kıymetlerden oluşturma amaçlarına yönelik portföy oluşturulur.
Likit varlık fonları :Enflasyona bağlı faiz oranları artışı sonucunda ortaya çıkmıştır.Yüksek faiz getiren, az riskli ve kısa süreli hazine bonosu, banka mevduatı, finansman bonosu gibi para piyasası araçlarından oluşturulan fonlardır.
Endeks fon :Borsada yer alan hisse senetlerini endekste yer aldıkları oranlarda portföye dahil edilerek oluşturulan fonlardır.Amaç piyasanın getirisini yakalamaktır.Endeksi izleyen pasif bir fondur.
Kollektif Yatırım Kurumlarının Hukuksal Çerçevesi :Sermaye piyasasını düzenleyen hukuksal yapılanma 1981’de çıkarılan SPK ile başlamıştır.Bu kanuna dayanarak 1982’de kurulan Sermaye Piyasası Kurulu düzenlediği tebliğlerle yatırım ortaklıklarını ve fonlarının kurulması yolunu açmıştır.
Yatırım Ortaklıkları :Üç türdür.
Gayrimenkul Yatırım Ortaklığı :Gayri menkullere ve bunlara dayalı sermaye piyasası araçlarına yatırım yapmak amacıyla kurulan fonlardır.
Yatırım Ortaklıkları :Sermaye piyasası araçları ile ulusal ve uluslararası borsalarda veya borsa dışı organize piyasalarda işlem gören altın ve diğer kıymetli madenler portföyü işletmek amacıyla kurulan ortaklıklardır.
AŞ biçiminde ve kayıtlı sermaye esasına göre kurulurlar.
SPK ve TTK hükümlerine göre kurulurlar.
Kendi pay senetlerini alamazlar.
Sermaye tavanına kadar yönetim kurulu kararı ile hisse senedi çıkararak fon toplarlar.
A tipi yatırım ortaklıkları :Sadece hisse senedine yatırım yapmak amacıyla kurulan yatırım ortaklığıdır.
Kuruluş esasları :
Kuruluş ve faaliyette bulunabilmesi için SPK’na başvurması gerekir.
Başlangıç sermayesi tebliğde yazılı olan değerden az olamaz.
Ortaklık kuruluşunda TTK hükümlerine uyulmalıdır.
Kurucular tebliğde sayılan şartları taşımalıdır.
Yatırım Fonları :SPK düzenlediği tebliğlerle oluşturulur.Fonun mal varlığı ile kurucunun mal varlığı ayrıdır.Kurucu fonu yönetir, temsil eder, yönetimi devretmişse onu denetler.Fonun varlığının korunması ve saklanması kurucunun sorumluluğundadır.Yönetim ve saklama hizmetinin başka kurumca yürütülmesine SPK karar verir.
Yatırım fonu kurma yetkisine :

Bankalar
Sigorta şirketleri
Aracı kurumlar
Emekli ve yardım sandıkları sahiptir.
Fon kurucu tüzükle SPK’dan izin ister.
Kuruluş sermayesi tebliğde belirtilen tutardan az olamaz.
Kurucu tebliğde sayılan şartları taşımalıdır.
Fon türleri :
Tahvil ve bono fonu :Kamu ve özel sektör borçlanma senedinden oluşturulmuş fondur.
Hisse senedi fonu :Özelleştirme kapsamındakiler dahil, Türkiye’de kurulmuş AŞ’lerin hisse senetlerinden oluşur.
Sektör fonu :Belirli sektördeki ortaklıkların menku kıymetlerinden oluşturulmuş fondur.
İştirak fonu :Tebliğde tanımlanmış iştiraklerce çıkarılmış menkul kıymetlerden oluşur.
Grup fonu :Belirli bir topluluğun menkul kıymetlerinden oluşan fondur.
Yabancı menkul kıymetler fonu :Ulusal ve uluslararası borsalarda işlem gören altın ve diğer kıymetli madenlere dayalı sermaye araçlarından oluşturulmuş fondur.
Karma fon :Portfoyünün tamamı hisse senetleri, borçlanma senetleri, altın ve diğer değerli madenler ile bunlara dayalı sermaye piyasası araçlarından en az ikisinden oluşan ve her birinin değeri fon portföy değerinin % 20’sinden az olmayan fondur.
Likit fon :Vadesi 90 günden az kalmış sermaye piyasası araçlarından oluşan fondur.
Değişken fon :Portföy sınırlamalarına girmeyen fondur.
Endeks fon :Endeks kapsamındaki menkul kıymetlerin tümünden ya da seçilen kısmından oluşan fondur.
A tipi fon :Portfoyün en az % 25’i hisse senedinden oluşan fondur.
B tipi fon :Portföyde % 25’den az hisse senedi olmasıdır.
Özel fon :Katılma belgeleri önceden belirlenmiş kişi veya kuruluşlara tahsis edilmiş fondur.
Emeklilik yatırım fonu :Emeklilik sigorta şirketlerince kurulan katılımcılar adına bireysel emeklilik hesaplarında izlenen katkıların işletilmesi amacıyla oluşturulan fondur.
Fonun süresi :Süreli olarak kurulan fon süresi dolduğunda tasfiye edilir.
Süresiz kurulan fonların sona erme sebepleri :
Fon kurucusunun kurulun görüşünü alarak 6 ay önceden fesih ihbarı yapması
Kurucunun fon kurma koşullarını kaybetmesi
Endeks fondaki korelasyon katsayısının fon iç tüzüğünde belirtilen değerin altına düşmesi
Kurucunun mali durumunun zayıflaması, fonun maliyetlerini karşılayamaması
Fonların birleştirilmesi :Aynı kurucunun kurduğu birden fazla fon kurucusunun ya da gerekli hallerde SPK’nun talebi ile birleştirilebilir.