Çevrimdışı

demokrasiyi teşvik eden bir yapıda olmasıdır. Bu çalışma ile Dışişleri Bakanlığı zamandan, personel ve posta giderlerinden büyük ölçüde tasarruf ederek işlerini daha kolay, hızlı ve sistematik yapmaya başlamıştır (Koru, 2001:7). Bu projenin diğer bir önemli ayağı da yukarıda sözü edilen altyapı tarafından desteklenen bakanlık ve konsololuk web sayfaları yolu ile vatandaşların devletten daha kolay ve doğru bilgi ve hizmet alma imkanıdır.
UYAP (Ulusal Yargı Ağı Projesi)
Adalet Bakanlığı’nın uygulamakta olduğu bir proje olan UYAP; ilk aşamada (2000-2001) bakanlık merkez birimlerinin, ikinci aşamada da (2001-2004) taşra birimlerinin otomasyonunu hedeflemektedir. Bu proje sonucunda Türkiye genelinde 7751 mahkeme, Cumhuriyet Başsavcılığı ve İcra Dairesi aynı sanal sisteme bağlanacaktır. Küçük veya büyük ölçekteki her türlü adliyede işleyebilecek esneklikte tasarlanan ve birkaç adliyede denenerek eksikleri giderilecek sistem faaliyete geçtiğinde adalet sistemi ile her türlü bilgi ve belgeye ulaşım hem adalet personeli hem de vatandaşlar için kolaylaşacak; mahkemelerin daha kısa sürede daha çok dava sonuçlandırması mümkün hale gelecek; yargı hataları en aza inerken yargı sistemine olan güven artacaktır. Proje ayrıca yurt çapında personelin kullanabileceği bir bilgi bankasını kullanıma açmayı; personelin yazışmalarını sistem içinde elektronik formatta yapmasını; üst düzeyde bilgi güvenliği ve gizliliği sağlamayı da amaçlamaktadır (Orta, 2001).
Pol-Net (Polis Bilgi Ağı Projesi)
Emniyet Genel Müdürlüğünün 81 il merkezi ve 86 hudut kapısını birbirine bağlayacak çalışması Pol-Net, bu merkezlerden gelen bilgilerin daha etkin toplanmasını, işlenmesini ve paylaşımını sağlayarak ve eşgüdümü kolaylaştırarak emniyet kuvvetlerinin daha verimli çalışmalarını amaçlamaktadır (Evren, 2001). Yine Pol-Net projesinin hedeflerinden biri bilgiye hızlı erişerek ehliyet, pasaport verme gibi hizmetleri kısa sürede vatandaşa sunmak olarak açıklanmaktadır (Evren, 2001).
Türk Yerel Yönetimlerinde E-devlet
Yerel yönetimler, halka en yakın yönetim birimi olarak gerek yönetsel (vatandaşlara bilgi sağlama ve hizmet götürme), gerekse siyasi (bir demokrasi okulu olma) işlevler yerine getirmektedirler (Langrod, 1953; Tekeli, 1983; Yıldırım, 1993; Yıldız, 1996). Çağımızın bilgi ve iletişim teknolojileri, özellikle İnternet, yerel yönetimlerin bu iki işlevinde de artı değer yaratma potansiyeline sahip görünmektedir (Yıldız, 1999). Örneğin yönetim alanında bir belediye Web sayfasının haftanın yedi günü, günün 24 saati erişilebilir olması vatandaşların bilgiye erişimini hızlı ve kolay hale getirebilirken, siyasi alanda vatandaşların yerel yönetim yetkililerine e-posta aracılığıyla erişebilme imkanına sahip olması katılımı artırma potansiyelini ortaya çıkarmaktadır.
Türkiye’de yerel yönetimler alanındaki e-devlet uygulamaları büyük ölçüde belediyeler ile sınırlı kalmıştır (İnternet üzerindeki belediyelerin listeleri için bakınız BYBS, 2002; Yerel-Net, 2002; Yıldız, 1999). Diğer yerel yönetim çeşitleri olan il özel idareleri, köyler ve belediye birlikleri kurumsal İnternet kullanıcıları arasına henüz girmemişlerdir. Yani İnternet bağlantıları olan yerel yönetim birimleri olmasına rağmen bu birimlerin İnternet aracılığı ile hizmet verebilecekleri web sayfaları veya diğer arayüzleri bulunmamaktadır.
Yıldız (1999) İnternet üzerindeki belediyeleri incelediği çalışmasında ilginç bulgulara ulaşmıştır: Bu çalışmanın yapıldığı 1999 yılı Mart ayında İnternet üzerinde faaliyet gösteren 30 belediyenin incelenmesi sonucunda belediye Web sitelerinin ağırlıklı olarak vatandaşlarla etkileşimde bulunma veya kamu bilgi ve hizmetleri sunma değil İnternet üzerindeki bir broşür gibi tanıtım amaçlı, belediye başkanı ve başkanın partisi için bir tanıtma platformu veya bir statü sembolü olarak kullanıldığı belirlenmiştir. Kaya Bensghir (2000-a, 2000-b, 2000-c ) tarafından yapılan Ankara, İstanbul ve Bursa Büyükşehir belediye Web sayfalarının içerik analizi de benzer sonuçlar vermiştir. Bu çalışmaların bulguları İnternet’in belediyeler tarafından sadece tanıtım ve halkla ilişkiler amaçlarıyla değil, aynı zamanda yönetimde karşılıklı iletişim ve katılım aracı olarak da kullanılması gerekliliğini işaret etmektedir.
Sorunlar
Talep ve Erişim
Taylor Nelson Sofres danışmanlık şirketinin yaptığı araştırmalara göre Türkiye nüfusunun 2001 yılında %3’ü (2 milyon kişi), 2002 yılında ise %12’si (8 milyon kişi) kamusal bir bilgi ve/ veya hizmet almak amacıyla bir kamu web sayfasını ziyaret etmiştir (TNS, 2001; 2002). Bu rakamlardan yansıyan gelişme umut verici ve kullanıcı sayısındakı artış oldukça hızlı olsa da henüz istenen noktaya gelinememiştir.
Yönetim birimleri Web sayfalarında ne kadar yararlı bilgi ve hizmetler sunarlarsa sunsunlar vatandaşlar bu sayfalara ilgi duymadığı ya da eriş(e)mediği sürece İnternet ve e-devlet Türkiye’de görece zengin ve eğitimli bir azınlığın tekelinde kalacak ve büyük ihtimalle yönetsel ve/veya siyasi bir olumlu etki yaratamayacaktır. Bilgisayara erişim okul, kütüphane, belediye gibi kamu mekânlarına ücretsiz veya cüzi ücretli kamu terminalleri koyarak veya İnternet kafeleri birtakım yasal ve kurumsal düzenlemelerle bir kamu politikası aracı olarak kullanmakla (Yıldız, 2002-a; Yıldız vd. 2003) mümkün olabilir. Bilişim okuryazarlığını artırmak amacına ise yaygın ve örgün eğitim sistemlerine bilişim konularının daha çok katılması suretiyle erişilebilinir.
İnternet’e erişim konusundaki yaygın bir kanı da erişim için bilgisayarin olmazsa olmaz bir koşul olduğudur (Bulun, 2001: 1). Oysa ki, dünyada bilgisayar haricinde cep telefonu veya elektronik ajanda türü küçük ve portatif aletlerle İnternet’e erişim giderek yaygınlık kazanmaktadır. Hatta mobil telefon ile İnternet’e kamusal amaçlı erişim imkanı m-devlet (mobil-devlet) olarak tanımlanmaktadır.
Kim Ödeyecek ?
Dünyada e-devletin finansmanı konusunda belli başlı iki ayrı akım göze çarpmaktadır. Birinci akımın savunucuları e-devletin bir kamu hizmeti olduğunu, dolayısıyla e-devlet giderlerinin vergi gelirleri ile karşılanabileceğini iddia etmektedirler (Horrigan, 2001). Diğer akımın taraftarları ise vatandaşların ve kurumların e-devlet vasıtasıyla elde ettiği bilgi ve hizmetler için bir ücret ödemesini savunmaktadırlar. Bu gorüşün başka bir ceşidi ise kurumsal kullanıcılardan alınan fazladan bir ücretin bireysel kullanıcıları sübvanse