Çevrimdışı

Geçmişteki Türk oyunlarının figürlerine dair tarihte eski bir terim bilgisinden tabiatıyla hiçbir haber yoktur. Eski dil kaynaklarını taradığımız zaman bazı tahminlere yol açan şu gibi fiil ve kelimeler vardır:

Kalımak: Sıçramak, kalgımak, çamışlamak
Kalışmak: Sıçraşmak, kalgışmak.
Kalkımak: Kalgımak.
Katarmak: Kaytarmak.
Kaytarmak: Yöneltisinde döndürmek, çevirmek.
Komutmak: Coşturmak (Meselâ; horon kemençecilerinin oyunculara ağızla fısıldadığı tetik komut heceleri gibi).
Saçramak: Sıçramak fiilinin eski söylenişi.
Tepik: Tepiş, tepme.
Tepinmek: Tepmek, bir şeyi ayakla kımıldatmak.

Şu gibi metinlerle az da olsa karşılaşıldıkça bu tip kelimelerin oyun hâtıra veya tariflerinde mutlaka iş görmüşlüklerine kanaat getirilir:

Bunlar işaret ü zevk eylediler
Acep dürlü diller ki söylediler
Birincesi oynar, birince büker
Birincesi seğirir, birince seker
Birincesi yırlar hoş 'vaz ile
Birincesi çalgı çalar saz ile

Aylanmak: Uygurca dönmek, devretmek.
Aylanmak aymak: Çağatayca ağlamak; dönmek, aymak; devretmek, fırdaloyı dönmek, çevrilmek, aylanma; dönme çevrilme.
Aynamak: Cağatayca'da dönmek (Muhtemelen şimdiki oynamak?)
Aynalamak: Çağatayca dönmek, çevrilmek dolaşmak.
Denzimek: Radlof, Osmanlıca; devretmek.
Dezindirmek: Tekerrür ettirmek, fırıl fırıl dönmek.
Dezinmek: Tavaf etmek.
Denzinme: Devretme, deveran.
Tezinmek: Devretmek.
Evrülmek: Uygurca evrilmek, çevrilimek.
İğermek, öğürlemek: Çağatayca dönmek, çevrilmek.
Ulanmak: Uygurca devretmek, deveran.
Üren, oran: Uygurca dönen ve devreden şey, felek. "Oran anga urulup": Deveran ona elverişli oldu.
Evürmek: Dönmek, devretmek. "Oran orılur": Felek devreder
Ebrümek, evrümek: Dönmek, deveran etmek.
Övürmek: Dönmek, deveran etmek.
Övürülmek: Dönmek, çevrilinmek, evrilmek.


Horon çeviren Karadenizlilerimizi ve koran eviren eski Kırım köylülerinin bu horon (koran) kelimesinden katımlanmışa benzemektedir: Çünkü, horan; hôrus yakıştırması fazla aykırı düşmüştür.

Kor (kur): Boyuna asılan kadın altınları dizisi, erkek fişeklik dizisi, duvar taşlarından bir sıra.
Korum: Yığılmış mal, yığın; Kaya.
Kuram: Halkanın yanında otururken sırayla yer almış kimseler. Kuram (aşama) sırasınca oturdular.
Oran: Derece, had, kaide (usûl) nispet, ten'süp, düzgünlük.
Uran: Ölçü, mikyas, biçim, tarz, dizi.
Oranlamak: Ölçmek.


aLinti..

__________________

#MustafaKemaLAtatürkTorunuyum..ღ ❦

{22~02~`22..∞}
{09~09~`22..ღ}