Çevrimdışı

Sabri Hizmetli'ye ait makaleden kısa notlar:
• Sırasıyla Hz. Ebu Bekir, Hz. Ömer, Hz. Osman, Hz. Ali'nin devlet başkanı oldukları 30 yıla yakın devire, İslam tarihinde "Raşid Halifeler Devri" denilmiştir.
• Hz. Muhammed'in vefatı sonrasında Müslüman toplum birtakım idari, siyası, içtimai ve askeri hadiseler ile karşılaştı. Bunların en önemlisi "hilafet meselesi" ya da "devlet başkanlığı" konusu idi.
• İslam tarihinde Hz. Muhammed'in vefatından sonra, devleti ve ümmeti yöneten kişiye genellikle "halife", yönetimine de "hilafet" denmiştir. Halife yerine "imam" veya "emiru'l-mü'minin", hilafet yerine "imamet" isimleri de kullanılmıştır. Şiiler "imam" ve "imamet" kelimelerini, sünniler ise "halife" ve "hilafet" tabirlerini kullanmayı tercih etmişlerdir.
• Kayserlik, kisralık, meliklik ve emirlik yönetimlerinin egemen olduğu Ortaçağda, seçim esasına dayanan halifelik yönetimi, o çağın en orijinal ve en gelişmiş yönetim şekli sayılabilir.
• Raşid Halifeler devrinden sonra, Muaviye b. Ebi Süfyan'ın oğlu Yezid'i veliahd tayin etmesiyle saltanata dönüşmüş; çeşitli, hanedanlıklar bünyesinde. babadan oğula kalan bir "miras" şeklini almıştır.
• Hilafet düzeninin iki temel ögesi vardır: intihab ve beyat.
• Hz. Ali'nin H. 17 Ramazan 40/miladı 20 Ocak 661 senesinde öldürülmesiyle birlikte Raşid halifeler devri sona ermiştir.
• Raşid halifeler devrinin önemli olaylarından biri de devletin yapılanmasıdır. Hz. Ebu Bekir, Hz. Ömer ve Hz. Osman'ın hilafeti dönemlerinde devletin her alanda yapılanmasına büyük önem verilmiştir.
• İslam devletinin idari, siyasi, askeri, iktisadi, içtimai, adli ve mali alanlarda yapılanması ve kurumlaşması Hz. Ömer'in hilafeti döneminde olmuştur.
• Hz. Ömer, valilerin doğrudan halk tarafından denetlenmesi ve yöneticiler hakkındaki kamuoyunun halifeye aktarılması yönünde hizmet vermek üzere "Mezalim Divanı" kurdu.
• Hz. Ömer'in hükümeti, günümüz demokrasi yöntemlerinde görülen millet meclisi, bakanlar kurulu, mahalli ve bölgesel kurullar vb. yönetim organlarına sahipti ve bunlara dayalı olarak icraatta bulunurdu.
• Hz. Ömer, İslam tarihinde, ülkeyi illere, ilçelere, bucaklara ve köylere göre idari taksime tutan ilk devlet başkanıdır. Bu bölümlemeye göre İslam ülkesi şu sekiz bölgeye ayrılmıştır: Mekke, Medine, Suriye, Cezire, Basra, Kufe, Mısır, Filistin.
• İslam tarihinde ilk adli teşkilatı kuran ve kaza işlerini öteki vazifelerden ayıran da, yine adaletiyle dünyaya ün salmış olan Hz. Ömer oldu.
• Hz. Osman ve Hz. Ali'nin devlet başkanlığı döneminde devlet yönetiminde önemli düzenlemeler yapılmadıysa da; düzenli bir polis teşkilatı ve hapishane kuruldu. Fey ve maaşların adil bir şekilde dağıtılmasına, vergilerin toplanmasına yönelik tedbirler alındı. Vilayetler ve eyaletlerin imarına önem verildi.
• Raşid Halifeler dönemine damgasını vuran olaylardan, biri de askeri yapılanma ve askeri harekât veya fütuhattır.
• Raşid Halifeler dönemi askeri olaylarının genelde iki yönü vardır: Birincisi; iç barışı, huzur, güven, birlik ve beraberliği sağlamaktır. İkincisi; devletin ve ümmetin varlığını korumak ve güçlü bir şekilde yaşatmaktır.
• Hz. Osman'ın hilafetinin sonlarına doğru fütuhat durma noktasına geldi; Hz. Ali'nin hilafeti döneminde ise durdu.
• Hz. Muhammed ve Raşid halifeler dönemlerinde bir askeri kuvvet (ordu) vardı.
• Hz. Ömer zamanında askeri teşkilatta önemli düzenlemeler yapıldı. Sınırlarda ve uç bölgelerde karakollar ve kışlalar kuruldu.
• Raşid Halifeler döneminde devlet ve millet ekonomik yönden çok güçlendi. Ganimetler, feyler, cizye ve haraç gibi vergiler, dış ticaret, ekonominin belli başlı kaynaklarını oluşturdu.
• Raşid Halifeler döneminde ülke ekonomisi "Divan Teşkilatı", "Beytü'l-mal" tarafından yönetilip düzenlendi.
• Raşid Halifeler döneminde ekonominin "'temel unsurları arasında arazi-toprak mülkiyeti ve ticaret bulunuyordu.
• Ticaret ve ticaret mallarından alınan vergiler devletin en önemli gelir kaynaklarındandı.
• Raşid Halifeler devri önemli olaylarından biri de iç karışıklıklardır.
• Hz. Ali Dönemi'nin önemli olayları: Cemel Olayı, Ali-Muaviye Mücadelesi ve Sıffin Savaşı, Tahkim olayı ve Hariciler, Haricilerle Mücadele ve Nehrevan Savaşı.


alıntı