Çevrimiçi

Tiyatro

İlk profesyonel Yidiş tiyatro 1876'da Romanya'da Ukraynalı Yahudi Abraham Goldfaden tarafından kuruldu. Bu kumpanya ertesi yıl Bükreş'te büyük beğeni kazandı. On yıl içinde Goldfaden ve diğerleri Yahudi tiyatrosunu Ukrayna, Rusya, Polonya, Almanya, New York ve Aşkenaz nüfusu kalabalık olan diğer şehirlere taşıdılar. 1890'la 1940 arasında sadece New York'ta bir düzineden fazla Yidiş tiyatro grubu özgün oyunlar, müzikaller ve ünlü tiyatroların ve operaların Yidiş düzenlemelerini sahneye koymaya devam etti. Bu oyunlardan belki en tanınmışı S.Ansky tarafından Yidiş dilinde yazılmış olan "Dibuk" idi. (1919).

XX. yüzyılın başında, New York'un Yidiş tiyatrolarında sahneye konan oyunlar, İngilizce dilindekilere rakiptiler hatta eserlerin kaliteleri daha da üstündü. O dönemde Yidiş dilinde yedi tane günlük gazete basılıyordu.

Aslında Amerikan Yahudilerinin bir sonraki nesli Yidiş değil, İngilizce konuşuyordu. Böylece Yidiş tiyatrosunun artistik enerjisini Yahudilik dozunu azaltarak Amerikan tiyatrosuna uyarlamaya başladılar.

Avrupa'da Yahudiler tiyatronun değişik kollarında aktif, hatta liderdiler. Holokost'tan sonra birçok Yahudi bunu devam ettirdi. Örneğin, Nazi Almanyası öncesinde Nietzsche'nin "Yahudi olmayan aktör ne işe yarar?" dediği gibi, oyuncu, yönetmen ve yazarların çoğu Yahudi'ydi. Berlin'de tiyatro yönetmenlerinin % 80'iyle, tiyatro yazarlarının % 75'inin Yahudi olduğu söylenir.

İngiliz tarihçi Paul Johnson yüzyılın sonunda Yahudilerin Avrupa kültürüne yaptıkları katkılar hakkında yorum yaparken, şöyle yazıyor: "Yahudi etkisinin en kuvvetli olduğu alan tiyatroydu, özellikle Berlin'de. Carl Sternheim, Arthur Schnitzler, Ernst Toller, Erwin Piscator, Walter Hasenclever, Ferenc Molnar ve Carl Zuckermayer gibi tiyatro yazarları ve Max Reinhardt gibi tanınmış yapımcılar dönemin modaya uygun solcu, cumhuriyetçi, deneysel, ve cinsel konularda cüretli olan tiyatro sahnelerine bazen hükmeder gibi görünürlerdi. Ancak bu ortam devrimci değil, Yahudi'den çok kozmopolit bir ortamdı.

Yahudiler ayrıca Avusturya, İngiltere, Fransa ve Rusya'da da bu ülkelerin kendi dillerinde olmak üzere tiyatroya ve tiyatro oyunlarına benzeri katkılarda bulundular. Yahudilerin Orta Avrupa tiyatrolarıyla ilişkileri, Nazilerin yükselişi ve Yahudilerin kültürel mevkilerden atılmalarıyla duruşa geçti; buna rağmen birçoğu batı Avrupa'ya veya Amerika Birleşik Devletleri'ne yerleşip çalışmalarına devam ettiler.

Film

Yidiş Tiyatrosu'nun, tiyatro dünyasında büyük etkisi olduğu yıllarda, Yidiş dilinde 100'den fazla film yapıldı. Bugün bunların çoğu kayıptır. Tanınmış filmler arasında "Shulamit" (1931), filme çekilen ilk Yidiş müzikali "Karısının Sevgilisi" (1931), "Milletinin Kızı" (1932), anti Nazi film "Göçebe Yahudi" (1933), Yidiş "King Lear" (1934), "Şir Aşirim" (1935), gelmiş geçmiş en popüler Yidiş filmi "Yidl ve Fidl" (1936), "Çocuğum Nerede?" (1937), "Yeşil Kırlar" (1937), "Dibuk" (1937), "Şarkıcı Nalbant" (1938), "Tevye" (1939), "Mirele Efros" (1939), "Yol Uzun" (1948), ve "Tanrı, İnsan ve Şeytan" (1950) vardı.

Amerikan film endüstrisindeki Yahudi girişimcilerin listesi dillere destandır: Samuel Goldwyn, Louis B. Mayer, the Warner Brothers, David O. Selznick, Marcus Loew ve Adolph Zukor ile başlayıp, günümüzün devleri Michael Ovitz, Michael Eisner, Lew Wasserman, Jeffrey Katzenberg, Steven [Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...]berg, Stanley Kubrick ve David Geffen'le devam eder. Gene de bu kişilerin arasında, Steven Spielberg'in dışında çok azı filmcilik sanatlarında veya konularında belirgin bir Yahudi duygusallığı gösterdiler. Daha fazla Yahudi duyarlılığı Marx Kardeşler'in, Mel Brooks veya Woody Allen'nin filmlerinde görülebilir. Hollywood sinema endüstrisindeki diğer özellikle Yahudi filmi örnekleri Barbra Streisand'ın "Yentl" (1983) ve John Frankheimer'ın "the Fixer" (1968) adlı yapıtlarıdır.

Yahudi film müziği bestekârları 20'nci yüzyılın birçok tanınmış filmi için beste yapmışlardır. Elmer Bernstein, Danny Elfman, Elliot Goldenthal, Jerry Goldsmith, Bernard Herrmann, Alan Menken, Alfred Newman, Lalo Schifrin, the Sherman Brothers, Howard Shore, Max Steiner ve Dimitri Tiomkin bu kişilerin en verimlileri arasında yer alır.




TurkYahudiLeri..

__________________

#MustafaKemaLAtatürkTorunuyum..ღ ❦

{22~02~`22..∞}
{09~09~`22..ღ}