Çevrimdışı

Gazneliler




Müslüman Türk devleti (963-1187).

Gazne Devleti'ni, Samanoğullarının hizmetinde bulunan Türk komutanlarından Alp Tigin kurdu. Samanoğulları Devleti'nin yanıbaşında, Afganistan'da bulunan Gazne'yi kendine başkent yaptı. Ölümünde yerine oğlu geçtiyse de ordu komutanlarından Bilge Tigin ile Sebük Tigin yönetime elkoydular.

Bilge Tigin'in ömrü kısa sürdü, ama Sebük Tigin, Gazne Devleti'ni güçlendirerek sınırlarını genişletti. Gaznelilerin en parlak dönemi Sebük Tigin'in oğlu Mahmut zamanıdır. Mahmut döneminde Gaznelilerin sınırı doğuda Ganj Nehri'ne, batıda Mezopotamya ve Kafkasya'ya kadar dayanıyordu. Mahmut, Hindistan'ı yağma ederek getirdiği hazinelerle Gazne kentini zenginleştirdi. Camiler, medreseler yaptırarak, ünlü bilginleri, şairleri yanına çağırarak Gazne'ye ün kazandırdı.

Ömrünün son yıllarını, gittikçe Horasan dolaylarında güçlenen Selçuklularla uğraşarak geçirdi. Son Hindistan Seferi'nden dönüşünde öldü. Mahmut'un ölümünden sonra yerine geçen oğlu Mesut babasının yerini tutamadı. Selçukluların karşısında tutunamadı; Dandanakan'da üç gün süren çetin savaşta büyük bir yenilgiye uğradı (1040). Horasan ve Irak'ı onlara bırakmak zorunda kaldı. Mesut'tan sonra gelen Gazne hükümdarları devleti bir süre daha sürdürdülerse de başarılı olamadılar. Gazne Devleti, Afganistan'ın yerlileri olan Gurlular tarafından 1187 yılında ortadan kaldırıldı.

Gaznelilerde Sanat

Gaznelilerden günümüze kalan en önemli sanat eseri, Afganistan'ın Büst kentindeki Leşgeri Bazar Sarayı'dır. Son yıllarda, gene aynı çevrede cami kalıntıları da bulunmuştur. Mimarlık yanında süsleme sanatları da Gaznelilerde önem kazanmıştı. Buna yazı sanatına duyulan ilgiyi de eklemek gerekir: kûfi yazı en olgun biçimini Gazneli Sultan İbrahim (1059-1099) döneminde almıştır. Gazneli sanatı Selçuklu ve Hint sanatlarını etkilemiştir.

Gazneli Mahmut

Doğu dünyasının büyük hükümdarlarından biri olan Gazneli Mahmut (967-1030), babasının ölümü üzerine kardeşini öldürerek tahta geçti. Hindistan'a 17 kez sefer yaptı. Devletin sınırlarını çok genişletti, İranlı ünlü şair Firdevsi, Şehname'sini ona sunmuştur.