[Feronia]

Çocuklarda ekran bağımlılığı nasıl oluşur, nasıl engellenir?



Ekran dünyada meydana gelen teknolojik gelişmelerden bu yana insan hayatının her alanında varlığını sürdürmeye devam etmektedir. İnsanoğlu çağımızda sürekli bir görsel uyarana maruz kalmaktadır. İnsanlar isteseler de istemeseler de bu görsel uyaranlar varlığını sürdürmekte çoğu zaman bireyleri manipüle edebilmek içinde kullanılabilmektedir. Bu durum biz yetişkinler için yerini korusa da maalesef çağımızda çocuklar içinde geçerli olmaya devam etmektedir.

Ekran bağımlılığı günümüzde birçok çocuğun hatta yetişkinin sorunu!

Ekran bağımlılığı bireylerde küçük yaşlardan itibaren gözlenebilen özellikle çocukların anne babaları tarafından oyalanmaları, yemek yemeleri ya da sakin durmalarını sağlayabilmeleri, kazanç elde edebilmeleri açısından çocuğun ekran karşısında dakikalarca bazen saatlerce oturtulması ile süregelen bir durumdur. Ebeveynlerin bu tür kazançları elde edebilmek için çocukları meşgul edecek televizyon, telefon ve tablet gibi elektronik cihazların önüne tabiri caizse hapsetmeleri ekrana olan bağımlılığı ifade etmektedir. Çocuklar bu görsel uyaranlara ekran yoluyla maruz kaldıkça bir süre sonra ekran karşısından kalkamadıklarını, gerçek yaşamdan uzaklaşmış bir biçimde hayat sürdüklerini görmekteyiz. Çocukların bu şekilde ekran karşısında aşırı zaman geçirmeleri boş zamanlarında hatta meşgul olmasalar dahi gün içerisinde yerine getirmeleri gereken görev ve sorumlulukları yerine getirmemeleri çocukların ruhsal ve duygusal olarak gerilemelerine sosyal çevreden uzaklaşmalarına özellikle dış dünyaya olan ilgi ve meraklarını kaybetmelerine neden olan ekran bağımlılığı günümüzde birçok çocuğun hatta yetişkinin sorunu haline gelmektedir.


Ekran bağımlılığı hangi problemlere neden olmaktadır?

Çocukların uzun saatler boyunca ekran karşısında durmaları ruhsal ve sosyal yönden birtakım sorunları beraberinde getirse de özellikle fiziksel olarak da birtakım problemleri beraberinde getirmektedir. Çocuk ekran karşısında uzun süreler boyunca hareket etmemekte ve bu durum kas iskelet sistemini de etkilemektedir. Çocuklar bu fiziksel, sosyal ve ruhsal sorunları yaşasalar dahi kendilerini ekran karşısından alamamakta ekrandaki o sözde büyüleyici dünyaya hapsolmaya devam etmektedirler. Ayrıca ekran bağımlılığının küçük yaşlardan itibaren görülmesi çocuklarda konuşmada güçlük, ince motor ve kaba motor becerilerinin gelişiminde yavaşlama, sosyalleşme ve çevresiyle ilişki halinde olma süreçlerinde gecikmeler, yaratıcı düşünmenin engellenmesi, bilişsel bozukluklar, var olan dünyaya topluma uyum sağlamakta yaşanan güçlükleri beraberinde getirebilmektedir.


Çocukların kritik gelişim yaşlarından itibaren ekrana tutsak olmaları çok ciddi bir sorun olarak görülmekte özellikle çocukların geleceği ile ilgili birtakım kaygıları da beraberinde getirmektedir. Günümüzde çocuklar kontrolsüz bir biçimde tablet, bilgisayar, televizyon ve telefonlara ulaşabilmekte içeriğinin uygun olmadığı programları, videoları izleyebilmekte ve problemli davranışları geliştirebilmektedir. Ebeveynlerin, durmayan, merak eden, çevresini incelemek isteyen çocuklarına karşı “oğlum biraz otur, çizgi film açıyım.” diyerek bir video açmaları, eve ilk gelindiğinde televizyon açılması gibi durumlar çocukların ekrana olan bağımlılıklarını pekiştirmektedir.

Peki ekran bağımlılığını önlemek için neler yapılmalıdır?

Ebeveynler çocuklarına rol model olmakta ve onları etkileyebilmektedir. Ellerine telefon alan, sürekli televizyon karşısında olan bireylerin çocukları da sözde renkli dünya olarak nitelendirilen telefona ve çeşitli uygulamalara, oyunlara merak salabilmektedirler. Özellikle bu konuda alınması gereken önlemlerden en önemlisi ebeveynlerin kendi davranışlarını düzenlemeleri ve kontrol etmeleridir.


Elinizde bulunan telefonları çocuklarınıza hediye ediyormuşçasına sunmayın, bir yerlere giderken oyuncak taşımak yerine tablet taşımayın, çocuklarınız daha çok küçükken ve gereksinim yokken tablet almayın, tablette yapılması gereken derslerden sonra sınır koyun, sınır seçenek uygulayın, belirli bir saatten sonra televizyon, bilgisayar, tablet ve telefon gibi aletleri kapatın, arkadaşlar ve aile ile geçirilen sosyal zamanları artırın, cep telefonlarınızı özellikle gece bulunduğunuz odadan farklı bir odada bırakın vb. gibi küçük önlemler ve adımlarla ekran karşısında geçirilen zamanı minimum düzeye indirmek mümkün olabilmektedir. Bu durum gelecek vadeden çocukların daha iyi yetişmesi, kaliteli zaman geçirmesi, sosyalleşebilmesi açısından önem arz ettiğini unutmamak gerektiğini sürekli hatırlayalım. Çocukların ekran karşısında gelişim zamanlarını, yaşamlarını, zamanlarını harcamalarına izin vermeyelim.

Sonuç olarak sabır ve şefkat göstererek, sınır koyarak çocuklarla kaliteli zaman geçirerek yaşamın içinde çaba sarf eden, yaşam gerçekliğini kabul eden, algılayan, sorumluluk alan, ilişki kurup devam ettiren çocuklar yetiştirilebilir. Çoktan ekran bağımlısı olduysanız ya da ekran bağımlısı bir çocuğunuz varsa bu konuda gereken önlemleri bireysel ve çevresel açıdan almanız gerekmektedir. Başa çıkamadığınızı düşünüyorsanız bu durumun tedavi edilebilir bir durum olduğunu unutmadan profesyonel yardım alabilirsiniz.



Uzm. Psikolog Dilek Memnun

Pembenar