Pratik Aklın Eleştirisi - IRCForumları - IRC ve mIRC Kullanıcılarının Buluşma Noktası

Liaaa · 13 Şubat 2012, 17:59

Kant önsözde açıkladığı, Saf Akıl ile Pratik Akıl yetilerinin farklarını Giriş kısmında bu iki yetiye ait nesneler açısından değerlendiriyor Buna göre Saf Akıl bilmemizin nesneleri ile uğraşır ve ilkin duyusallığın sezgi biçimleri ve anlamanın kategorileri üzerinden onları kurarken; Pratik Akıl tasarımların karşılığı olan nesneleri meydana getiren istemenin (istencin), ki bu isteme Saf Akıl’da haklı çıkarılan ama tam anlamıyla ortaya konamayan özgürlük kavramının olanağıdır, nedenleriyle uğraşır

[Saf Akıl hatırlanacağı üzere duyusallığımıza gelen kaba materyalleri (ki yalnızca var olmalarının olanağını düşünebiliriz bu duyu verilerinin, hiçbir şekilde bilmemize ait olamazlar -bir duvara çarpar gibi bilgimizin sınırlarına çarpar ve geri dönerler- zira varlık Kant açısından yalnızca kategorilerden birisidir ve nesnenin Gegenstand (karşımızdaki-nesne) olana kadar bizdeki kurulumunun yalnızca bir anına denk düşer) uzay ve zaman görüleri aracılığıyla anlamanın kategorilerine ve oradan da usun düzenleyici idealarına götüren bir yolu döşer Burada tahayyülün de iki yetinin bağlanması açısından üretici ve yeniden üretici rolleri vardır Kant'ın istenç/isteme açısından izlediği yol ise aklın kendi içindeki bir özden/doğadan gelen bir ahlak yasasının her türlü duyusallıktan ayrı evrensel ve transandantal bir biçiminin aranmasıdır Kısacası Saf Akıl'ın kısıtlandığı duyusallık şimdi Pratik Akıl sözkonusu olduğunda, ondan dışlanmış durumdadır Aslında Kant'ın kendini bulduğu zor durum iki eleştiri açısından şöyle ifade edilebilir, her niyetli düşünümün zorunlu olarak ahlaki bir boyutu olduğuna söylemeye gidiyor gibidir Kant'ın düşüncesi Saf Aklın sonunda sistem düşüncesi içerisinde ahlak'a doğru geçmeye çabalayan Kant, düşünüm içerisinde olsun ya da olmasın gerçekleştirilen her eylemin ahlaki açıdan tartılabileceğini iddia etmek durumunda kalır Ki, bu da aklın saf düşünümselliğinin yalnızca ahlakın evrenselliğine indirgenmesi gibi bir tehlike yaratır Örneğin karşımda bir cisim hayal ederim ve onun orada olmasından haz duyarım, bunda nasıl bir ahlakilik vardır ve hayal gücü bir ahlakla nasıl bağıntılı kılınır, burada zor soruların devreye girdiğini görürüz]

İlk olarak ele aldığı soru, saf aklın kendi başına istemeyi belirlemeye yeterli olup olmağıdır Eğer yeterli değilse, aklın istemesinin nedenini deneysel-koşullu olma üzerine kurması gerekecektir Burada transandantal bilme bir kenara bırakılırsa -ki bu bilme biçimi sistemin kendisinin bilinmesi ve aynı şekilde sistem içinde düşünme ve bilme olarak sınıflandırılmış tüm bilgi biçimlerinin kendisinin saf bilgisidir- Kant’ın ilk eleştiride bilmemizin kendi nesnesini tesis etmesi olarak adlandırdığı şey ancak uzay ve zaman görülerinin dışımızdaki [hiçbir şekilde neliğini bilemediğimiz] kaba duyusal verileri işleyerek anlamanın kategorileri yoluyla tesis etmesidir Burada aklın kurucu değil ama idealar yoluyla ancak düzenleyici bir rolü sözkonusudur İkinci eleştiride ise düşünürümüzün ilk eleştirinin konusu olan bilmenin olanaklarından yani deneysel-koşullu olmadan farklı bir çerçeveye ilerlediğini görüyoruz Bu da istememizin ve özgürlüğümüzün pratik çerçevesidir ki kendi saf biçimini aklın kökenlerinde bulur ve akıl burada artık düzenleyici değil kurucudur Yine de not etmek gerekir ki, bu kuruculuk bilmemize ait bir kuruculuk değildir Kant için

Saf Aklın Eleştirisi’nde fenomenlerin nedenselliğini aşan farklı bir nedenselliğe, yani özgürlüğe sahip olmamız gerektiğini öne süren Kant, Pratik Akıl bağlamında bu iddiasını pratik düzleme taşıyarak özgürlüğün insan istemesine özgü ve onsuz olmaz bir özellik olduğunu öne sürer İnsan istemesinin bu özelliği nedeniyle Saf Aklın pratik bir kullanımı olduğunu, bu nedenle eleştirinin Pratik Aklın Eleştirisi olarak adlandırıldığını ifade eder Eleştirinin ifa etmesi gereken görev Kant’ın iddiasına göre, saf aklın koşulsuzca pratik olduğunun gösterilmesinin ardından, deneysel olarak koşullanmış aklın istemenin belirlenme nedenini yalnızca ve yalnızca kendisinin vermesini engellemektir Bunun temel nedeni de deneysel olarak koşullu aklın kendi alanını bütünüyle aşan ölçüsüz beklentiler ve buyruklarla açığa çıkmasıdır

Pratik Aklın Eleştirisi yapısal olarak bölümlenlenme mantığı açısından ilk eleştiri ile temel benzerlikler gösterir Fakat bu eleştiride Analitiğin bölümleri açısından ilk eleştiriye göre tam ters bir yol izlenecektir: “Bu eleştiride ilkelerden başlayarak kavramlara ve ancak kavramlardan olabildiği yerde duyulara gideceğiz, oysa teorik akılda duyulardan başlayıp işi ilkelerde bitirmemiz gerekiyor” Bunun nedeni de konunun bilme değil ama isteme olmasıdır İstemenin nedenselliği ve ilgisinin nesneleri, bilginin nesnelerini ele alma biçimlerinden farklı yolda ele alınacaktır Kant bu ele almayı, deneysel olarak koşullanmamış nedenselliğin ilkelerinden başlamak olarak algılar Bu ilkelerin belirlenmesinin ardından ancak bu istemeyi belirleyen nedenlerle ilgili kavramlara ulaşmak ve bu kavramların nesnelere, ardından da özneye ve öznenin duyusallık biçimlerine uygulama denemesi mümkün olabilir.

alıntı

Benzer Konular
Konu	Konuyu Başlatan	Forum	Cevaplar	Son Mesaj
Aklın Niceliği	Kalemzede	Felsefe	0	23 Ekim 2011 10:25
Ekonomizm Eleştirisi	Kalemzede	Felsefe	0	23 Eylül 2011 12:19
Aklın Mutlaklığı	Kalemzede	Felsefe	0	23 Eylül 2011 02:15
Aklın Doğuşu	Kalemzede	Felsefe	0	19 Eylül 2011 01:27
Ateizm'in Eleştirisi	noLove	Felsefe	11	29 Mart 2009 02:36

Konuyu Toplam 1 Üye okuyor. (0 Kayıtlı üye ve 1 Misafir)

5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu gereğince sitemizde telif hakkı bulunan mp3,video v.b. eserlerin paylaşımı yasaktır. Yasal işlem olması halinde paylaşan kişi yada kişilerin bilgileri gerekli kuruma verilecektir.