Kars Giyim Kuşam Halk Oyunları - IRCForumları - IRC ve mIRC Kullanıcılarının Buluşma Noktası

Asimavi · 09 Mart 2009, 22:11

Foklorik Değerler

Kıyafet bölümünde sadece oyunlardaki kıyafet değil, tümü ile Kars kıyafetini incelemek gerekir. Çünkü folklorda ana kaynak halkın kendisidir. Bugün Kars’ın içinde veya bir çok köylerinde asıl kıyafeti görmek mümkün değildir. Bunun için eser karıştırmak ve karakteristik yerleri bizzat görmek icap eder.
Kars’taki halk kıyafetleri birtakım değişik şekiller göstermektedir. Bu değişik görüntüyü üç ana grupta toplamak mümkündür.
a) ERKEK KIYAFETLERİ :

1- PAPAK (KALPAK) : Genellikle körpe (küçük) kuzu derisinden yapılmaktadır. Kuzu doğar doğmaz vücuduna bir kılıf geçirilir. Kuzu büyüdükçe ve yünü uzadıkça kıvırcık bir hal alır. Bu deri soyularak papak yapılır. Bunun dışında koyun ve keçi derisi de kullanılmaktadır. Güney Kafkasya’dan gelerek Kars’a yerleşmiş olan terekemeler keçi derisinden yapılma uzun tüylü ve iri papaklar kullandıklarından ve bu papaklar genellikle siyah renkli olduğundan bunlara karakalpak adı verilmiştir. Ayrıca gök mavisi olanı da vardır. Bunların Azerbaycan ve Dağıstan tipleri de vardır. Dağıstan tipleri biraz daha kıllıcadır.

2- ÜST KÖYNEĞİ : Arkalık giyilmediği zaman gömleğin üzerinden veya gömleksiz giyilir. Bunlar ipek kumaştan veya kara lastikten yapılır. Dik yakalıdır. Önden karın hizasına kadar düğmelidir. Göğüste iki cep bulunur. Kollar bileğe kadar geniştir. Etek boyu uzundur. Arkalık giyilmediğinde “sallama kemer” bağlanır.

3- İÇLİK (İÇ GÖMLEĞİ) : Genellikle ipek kumaştan yapılır. Üstlüğün veya arkalığın altından giyilir. Dik yakalı veya yakasızdır. Önden karın hizasına kadar düğmeli olup, cepli veya cepsiz olabilir. Kollar geniştir. Bilekte düğmelenir. Şalvarın içine sokulduğu gibi dışarıda da bırakılabilir.

4- ARKALIK : Kalın kumaştan yapılır. Kara lastik, çuha ve benzeri malzeme kullanılır. Yakasızdır. “V” yaka önden düğmelidir. Göğüs hizasında “Veznelik” bulunur. Etek boyu dize kadar olur ve aşağıya doğru genişler. Kollar uzun ve kol uçları ele doğru genişler.

5- PELERİN (BAŞLIK) : Soğuk havalarda boynu ve kulakları korumak üzere kullanılır. Koni şeklinde ve uçları uzundur. Sırta takılır.

6- CİVEKİ : İnce ve yumuşak deriden yapılan bir nevi çizmedir.

7- SALLAMA KEMER : Köselerden yapılma, genellikle ince ve yanlarından aynı deriden sallamaları bulunan kemerdir. Kemer uçları ve Sallama uçları gümüş ve başka madenlerle süslüdür.

8- ŞALVAR (PANTOLON : Bu civekinin altında sokulur ve üzerine sallama kemer takılır.

9- KURŞAK (KIRABULUZ ) Sigara, Kav,Tütün ve burunotu koymak için kullanılır.

10- AYAKTA : Uzun ve renkli çorap, üstünde çizme veya yemeni bulunur .

Yaşlıların kıyafetlerinde fazlaca bir değişiklik görülmez. Gençlerde nadiren görülen KÖSTEK boyundan geçirilir. Ekseriye gümüşten yapılmıştır. Üst gömleğin cebine konur. Kurşağa kadar sarkar. Yaşlılarda kurşak daha kaba yapılışlıdır. Üstünden arkalık (çuhaya benzer) giyilir.

b) KADIN GİYSİLERİ :
Bu grubu kız, gelin ve yaşlı diye üçe ayırmak gerekir.

KIZLARDA :

1- SAÇLAR : Saçlar, 1-2 veya 40 tane ayrı örük halinde toplanır.

2- DİNGE : Bir çok kitapta bu giysiden söz edilmekte ise de, bu gün böyle bir giysiye rastlanılmamaktadır.

3- DAYRA (DAİRE) : Entari (don) da denir. Ekseriyetle desen zengindir. Çeşitli kumaşlardan yapılır. Üç etek diye bir cinsi de vardır ki, bunların göğüs kısmı sedef düğmelerle süslenir. Omuzlarda poturlar vardır.

4- KUNDURA : İlk zamanlarda çarık, bilahare galoş (renkli çoraplar) giyilir.

GELİNLERDE :

1- PUŞU : Başta uzun ve bele, hatta topuğa kadar inen puşu vardır. Bunun üstünde ekseriyetle sade bir şeyden çalma bağlanır. Çalma çoğu zaman kızla gelini birbirinden bir özelliktir. Çünkü kızlarda çalma bulunmaz.

2- PEŞTAMAL : Bundan kızlarda pek az rastlanır. Gelin ve yaşlı kadınlarda vardır. Gelinlerdeki biraz desenlidir.

3- ÜÇ ETEK : Kızlarınkinden farklıdır. Kollarına kolçak, göğüse öğlük veya döşlük denilen üstten kopçalı, alttan bağlı bir nevi kumaş göğüslük takarlar.

4- KEMER : Kızlarda gümüş kemer bağlanır.

YAŞLILARDA :

1- KALAĞEY : Bir nevi baş örtüsüdür. Halk arasında en buteber olanı ki, şimdi antikadır. Buna gelinlerde de rastlanır. Yaşlılarda saça kına konur. Püşüler koyu renklidir. Başa birkaç kat sarılır.

2- TEK ETEK : Üç etek veya entariler sade ve koyu renkli olup, 3-6-9 tahtada biçilmiş geniş kırmalıdır. Potur fazlaca bulunmaz.

3- ÖNLÜK : Koyu renklidir. Bazen sadece belden aşağı bağlandığı gibi ve entari gibi olup, arkadan düğmeli iş giysileridir. Bu hem sıcak tutması, hem de abdest’de kolaylık içindir.

4- KEMER : Arkalık üzerinden Gümüş Kemer bağlanır.

5- AYAKKABILAR : Yumuşak deriden yapılma kunduralardır.
2-FOLKLOR :
Mahalli oyunlar sosyal yapıyı bütün ayrıntılarıyla ortaya koyabilen folklor unsurlarından biri veya birincisidir. Halk bilimcileri oyunların, insanların hareketleri ile yakın ilgili bulunduğuna dikkati çekerler. Gerçekten Karadenizli’nin hareketli oyunları, Ege ve İç Anadolu’nun ölçülü adımları bu bölgede yaşayanların en azından hareket ölçüleri olmaktadır. Bu özellik şüphesiz Kars oyunlarında da kendisini göstermektedir. Yalnız burada dikkat edilir ise;

Kars; Erzurum,Ağır, Artvin gibi komşu illerden ayrı bir folklor çevresi olarak görülür. Kars’ta oyunların çoğu kızlı-erkekli beraber oynanır Örnek olarak Terekeme ,ceylan, askeran, nazlıbahar vb. gibi oyunlar burada anlaşıldığı gibi ayrıca barlar dahil erkek ve kızlar beraber oynadıkları oyunlardır.

Sadece erkeklerin oynadıkları şekeroğlan, şeyh şamil, beşaçılan vb. gibi tek oyunlar vardır. Bunların yanı sıra kızlara ait oyunlar vardır ki, bunlardan nanayla oynananların ayak figürleri oldukça basittir.
Kars’ın sosyal yapısıyla oyunların arasında büyük ilişki vardır. Düğünlerde kardeş, akraba, dost, yakın çevre kızları ve erkekleri el ele tutarak bar oyunu oynarlar. Ayrıca Kars’taki köy düğünlerinde de kadın ve erkeğin aynı düğün yerinde beraber oynadıkları yukarıdaki örneklerden anlaşıldığı sonucu ortaya çıkmaktadır. Kars’ın oyunlarında diğer bir anlatım özelliği daha vardır ki bazı sosyal konular dramatize edilir. Dramatize gücünün tümü hakkında bilgi edinmek için birkaç örnek verilebilir.

Bunlar; şeyh şamil, asker olup vatana hizmet eylerem men vb. gibi Kars oyunlarını dört kategoride toplayabiliriz. Bunlar;
1- Aşk oyunları (Kızlar ve erkeklerin birlikte oynadıkları oyunlar.)
2- Seremoni oyunları (Düğün törenleri)
3- Tek oyunlar
4- Süplek (İmece ve muharet oyunları.)

Halk Oyunları

Bu forumdaki linkleri ve resimleri görebilmek için en az 25 mesajınız olması gerekir.
a) HOŞGELİŞLER OLA MUSTAFA KEMAL PAŞA :
Oyunun kuruluş amacı Türk Ulusunun kurtarıcısı Ulu Önder Gazi Mustafa Kemal Paşa’nın serhat şehrimiz Kars’a gelişi sırasında ona layık bir şekilde karşılanmasını sağlamak ve Kars halkının saygı ve sevgisini belirten bir oyundur.

Bunun öyküsü : Yıl 1924 Gazi Mustafa Kemal Paşa’nın Kars’a geleceği haber alınır. Bunun üzerine o dönemin mahalli müzisyenleri ve oyuncuları bir araya gelerek Ata’ya karşılama törenlerinde ona oynanmak üzere bir oyun hazırlanır. Bunun üzerine oyunun ezgi sözlerini gazeteci Mehmet TÜRKER yazar, mahalli müzisyen Tağı Bey’de bu sözleri şimdiki şekli ile besteler ve başta Tağı Bey olmak üzere o dönemin diğer folklorcuları 6 Ekim 1924 tarihinde Kars garındaki karşılama töreninde ilk olarak Gazi Mustafa Kemal Paşa’ya oynanır. Paşa çok duygulanır. Oyun sözü, yazarı ve bestecisi ödüllendirilir.

İlk dörtlükte şu cümleler yer almaktadır.
Hoş gelişler ola Mustafa Kemal Paşa
Askerin, Milletin, Bayrağınla çok yaşa,
Arş, arş,arş ileri, marş ileri,
Dönmez geri Türk’ün askeri.

İkinci dörtlükte ise şu cümleler yer almıştır.
Gazisi, dahisi, bilgisisin sen Kemal
Tebrik eyleriz hoş gademlerle,
Kars’a gelmeni, arş ileri, marş ileri
Dönmez geri Türk’ün askeri.
Bu dörtlüklerle başlayan bir oyun tarzıdır. Bu oyunda erkekler birkaç adım geride kalır, kızlar oyuna başlar. Erkekler de kızları takip eder. Bu oyun oynanırken güfte oyuncular tarafından söylenir. En sonunda da “Al da Bayrağı Düşman Üstüne” denildiği zaman Bayrak kız veya bir erkek oyuncu tarafından iki üç adım öne ilerledikten sonra çıkarılır ve oyun böylece bitmiş olur.
b) ŞEYH ŞAMİL :

Şeyh Şamil oyunu eşsiz kahraman Şeyh (imam) Şamil adına Üzeyir beyi ve kardeşi tarafından düzenlenmiş bir oyundur. Bir çok Kafkas ve Anadolu oyunlarının figürleri alınarak meydana getirilmiştir. (Esası teşkil eden kırk bayır oyunudur.) Bir rivayete göre Şamil ve arkadaşları Rus kuvvetlere tarafından yakalanmışlardır. Bir gemi ile götürülürken, askerler alkol tesiri eğlenmeye başlarlar. Şamil’in arkadaşları oynatıldıktan sonra sıra Şamil’e gelir. Oysa Şamil bıçaksız oyun oynamayacağını söyler. İsteği yerine getirilir. Şamil oyun sırasında bıçakları arkadaşlarına atar ve gemideki dövüşten sonra kurtulurlar. Bu da Türk Milletinin esir yaşamaktansa savaşarak ölmeği tercih ettiğini bir kez daha dünyaya ispat eder.
Bu gün bu bıçak atma oyunu 30 yılı aşkın bir zamandır Kars folkloruna hizmet etmiş ve Kars’ımızın yetiştirmiş olduğu Şahvelet GENÇLER tarafından oynanmaktadır.
Kars’ın en çok sevilen ve oynanan oyunlarından biri olan Şamil, bu oyunla anlatılır gibidir. Sapı ağır bıçaklarla oynanan ve bu sırada özel tahta üzerine bıçaklar saplanır. Böylece oyuncular teker teker hünerlerini ve gözde figürlerini ortaya koyarlar. Şamil hem gurup hem de ferdi olarak oynanır. Mehmet Sadık ARAN’ın şiiri namaz kısmında okunur.

c) KAZAĞI (KAZAK ERKEK – SERT ERKEK) :

Kars’taki mahalli oyunlar sosyal yapıyı bütün ayrıntılarıyla ortaya koyabilen folklor unsurlarından en başta gelenidir. Söz konusu kazağı oyunu Kazak ve sert erkek tapini canlandıran, düğünlerde gençler tarafından tek yada gruplar halinde oynanan bir oyundur. Kökeni çok eski yıllara dayanır. Oyunda amaç, genç erkeklerin karşı sertliklerini kur yaparak belli etmeleridir. Kızlarda erkeklere alkışla tempo tutarlar.
d) ŞEKER OĞLAN :
Bu bar sadece erkekler tarafından oynanan seri ve hızlı bardır. Bu oyunda dört dörtlük sayı ile oynanır. Eller belde tutulur, oyuncuların bir hizada nizamlı ve intizamlı oynamasına dikkat edilir.
e) HAN KIZLARI :
Kızlı erkekli ve bar şeklinde oynanır. Gençler, Bulak (Çeşme) başı sohbetlerini anlatır. Kızlar erkeklerin birkaç adım ilerisinde mendil bırakır, mendil alınır. Bu oyundan başka, bir kızla bir erkeğin yakınlığı, uzun dere’de bir suyun akışı ve Beşaçılan’da bir silahın, maharetleri anlatılır.
e) ANI PAPPÜRÜSÜ :
Bu oyun kızlı erkekli oynanır. Yarı ağır yarı seri bir tempo ile kız ve erkek el ele tutarak oynanır. Bu da iki dört dörtlük bir oyundur. O yörenin gençlerinin samimi ve birbirlerine yakınlık derecesini anlatır.
f) KENTVARİ (BEŞAÇILAN)
Bu oyun sade erkekler tarafından oynanır. Yarı grup yarı ferdi olup, gençler teker teker maharetlerini gösterir. Kalpak yere atılır, bu kalpak oyuncular tarafından sadece ağızla yerden alınır. Bu kalpağı alan oyuncu oynayanların en maharetlisi olduğunu ortaya koyar.
Kars folkloru çok zengin ve çeşitli oyunlarla doludur. Bunlar :
Yüzbağı, döne, çekirge, Kafkas, Ayşat, ceylan, temirağa gibi ayrı oyunları da vardır.
Yukarıda saydığımız oyunların her biri o yörenin örf ve adetlerine uygun olarak oynanır.

YapraK · 10 Mart 2009, 07:37

Tşkler her bölge farklı : )

Benzer Konular
Konu	Konuyu Başlatan	Forum	Cevaplar	Son Mesaj
Gümüşhane Yöresel Halk Oyunları - Gümüşhanenin Halk Oyunları	PySSyCaT	Karadeniz Bölgesi	0	09 Kasım 2014 23:02
Manisa Halk Müziği ve Halk Oyunları	Ecrin	Ege Bölgesi	0	17 Eylül 2011 11:11
Kars Halk Oyunları	Sim	Doğu Anadolu Bölgesi	0	18 Ağustos 2011 07:56
Halk oyunları /Atatürk Ve Halk Oyunlarımız	Ruj	Dans	0	08 Aralık 2010 20:05
Halk Oyunları /Rize Oyunları	Ruj	Dans	0	08 Aralık 2010 19:46

Konuyu Toplam 1 Üye okuyor. (0 Kayıtlı üye ve 1 Misafir)

5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu gereğince sitemizde telif hakkı bulunan mp3,video v.b. eserlerin paylaşımı yasaktır. Yasal işlem olması halinde paylaşan kişi yada kişilerin bilgileri gerekli kuruma verilecektir.