[ÖzLem]

Kürt isminin kaynağı tarihsel olarak eskilere dayanmaktadır. Bazı araştırmacı bilim adamlarına göre temelinde kur kelimesi yatmakta olup, Sümer kökenlidir. Kur kelimesi de Sümerce de dağ demektir. Ti eki ise aidiyet bildirir. Böylece kürti Sümerce de dağın halkı anlamına gelmektedir. Yaşadıkları coğrafya bilindiğine göre dağlık bir bölgedir. O çağlarda insanlara coğrafi koşullarına göre isimler verilirdi. Kürtler ise bu dağlık coğrafya da zorluklarla binlerce yıl yaşamasından dolayı bu adı almış oldukları ileri sürülmektedir.
Kürtler orta doğunun en eski halkından olup, Toroslardan, Zargos Dağlarına kadar uzanan coğrafya da yaşayan Hint-Avrupa dil grubuna ait dili konuşan halktır. Başka bir tanımla Kürt halkına Kuzey Mezopotamya adı da verilmiştir.

Kürt Tarihi, hakkında günümüze kadar birçok çalışma yapılmıştır, fakat hepsi bir taraf tutarak görüşlerini öne sürmüşlerdir. Hâlbuki tarih incelemesi yapılırken, tamamen objektif olunmalı ki tarih incelemesi doğruluğuna ulaşmış olsun.

Kürtlerin aslı, Türkiye, İran, Irak, Suriye, Ermenistan devletlerinin sınırları içinde yaşayan, aryan kökenli etnik bir gruba mensup olan kişilerdir. Kesin olarak nüfusları bilinmemekte olup, 20 milyon ile 50 milyon arasında oldukları tahmin edilmektedir. Kürtlerin İran’da yaşayan kısmı Sünni, diğerleri ise ahli-hak ve Şii’liğe mensuptur. Ayrıca, Alevi, Yezidi, Yahudi, Zerdüşt, Hıristiyan Kürtlerde mevcuttur. Avrupa sınırları içerisinde ise 1,5 milyondan fazla Kürt kardeşlerimiz yaşamaktadır.

Kürt dili Hint-Avrupa dil ailesi içinde yer aldığı için İran dil grubu Kürtçeyi de içermektedir. Daha doğrusu Türkçe İrani diller ailesinden Kuzeybatı grubu içerisinde yer almaktadır ve Farsça dan dan bağımsızdır. Bugün Türkiye, İran, Irak, Suriye, Ermenistan gibi bilinen değişik devletlerin sınırları içinde varlıklarını sürdüren Kürtler, tarih boyunca Kürdistan olarak bilinen coğrafya da dile gelmektedir. Kürtçe, Irak ve Kürdistan özerk bölgesinde resmi dil olarak tanınmıştır. Bazı bilim adamlarına göre Kürtçe de 100 binden fazla kelime bulunmaktadır.

Kürt edebiyatı ise Halk edebiyatı ve Yazılı edebiyat olarak iki kısma ayrılmaktadır. Sözlü edebiyat, yani yazıdan önceki edebiyattan pek bir bilgimiz bulunmamaktadır. Fakat yazılı edebiyat dönemi bin yıl öncesine dayanmaktadır. İlk yazılı Kürt Edebiyatı örneğini 1100 yıl önce İran da bulunan Arap Alfabesiyle Kürtçe yazılan bir eserden anlıyoruz. Kürtçenin eski ve güçlü bir lehçesi de Kurmanci lehçesidir. Kurmanci lehçesi de bugüne kadar varlığını sürdürmüştür.

Kürt Tarihi, incelenmesi yapılırken dikkat edilmesi gereken en önemli şey ise Kürtlerin, Anadolu’nun en eski halklarından biri olduğudur. Genetik, etnografik ve arkeolojik araştırmalarda gün ışığına çıkan bu bilgi bizleri aydınlatmaya yeter durumdadır.

Medeniyetin beşiği olan Mezopotamya yöresinin ilk halklarından biri olan Kürtlerden binlerce yıl önce bahsedilmektedir. Onların kurduğu birçok beylik, krallık ve devletlerden bahsedilmektedir. Yunanlı ve Romalı tarihçiler Kürt Tarihi’nin aydınlanmasına ışık tutmaktadır.

Kürtlerin Mezopotamya da kurduğu beylik ve devletlerden bazıları;
•Saburu Krallığı,
•Guti Krallığı,
•Komagene Krallığı
•Sophene Krallığı
Saburu Krallığı
Yazılı kaynaklardaki ilk bilgilerini Hitit tabletlerinde görüyoruz. Tabletlere göre yörenin ilk sahipleri Mitanni adında bir devlet kuran Hurriler olmuştur. MÖ. 3000-4000 yıllarında bölgede Subarular yaşadığı ve Fırat isminin bu halk tarafından verildiği öne sürülmektedir. Subarular ve Hurriler aynı kökenden geldikleri için madeni ilk işleyen kavim olarak bilinmektedirler. Subaruların diğer adı suvardır. Kürtçe de Şivan kelimesinin bozulmuş hali olduğuna dair görüşler mevcuttur. Kürtçe de Şivan ise Çoban demektir.

Guti Krallığı
Zargos Dağları ve Zap Nehri yakınlarında yaşayan ve bugünkü Kürtlerin atalarından biri olan Gutiler, MÖ. 2700 yılında bağımsız bir devlet kurmuşlardır. Bilinen 21 tane kralları olmuştur. Guti Hanedanlığına ise Ur Hanedanlığı son vermiştir. Akadlar döneminde bile Zargos ta yaşayan Gutiler, Akad Kralı Naramsin’in ölümünden faydalanarak, Akadlar arasında iç karışıklık çıkarmışlardır ve Akadları tarih sahnesinden silmişlerdir.

Kürtler Orta Doğunun en eski tarihlerinden birini oluşturmakla beraber, tarih, antropoloji, etnografı gibi değişik bilim alanlarında uzman olan araştırmacıların çoğunun Kürtlerden geldikleri öne sürülmektedir. Bazı bilim adamlarına göre Guti adı modern Kürdistan’ın adı olarak geçse de bazılarına göre savaşçı anlamına gelmektedir.

Guti Kralları:
İnkişuş, Zarlagab, Şulme, Silulumeş, İnimabakeş, İgeşauş, Yarl-agab, İbate, kurum, Apil-kim, La-Erabum, İbranum, Hablum, Puzursuen ,Yarlaganda ve son olarak Tirigandır. Tir Kürtçe de ok, tirigan ise okçu anlamına gelmektedir.

Mitanni Krallığı
Habur(Şırnak) sınırlarında kurulan Vaşukani adlı kent merkezine sahip olan bir krallıktır. Mitanni Kürtleri Habur yakınlarında yaşamış olup, krallığın adının ise Şenak olduğu yapılan arkeolojik çalışmalarda ortaya çıkmıştır. Hurri dil grubu konuşulmakta, ağırlıklı olarak orta Mezopotamya da bugünkü, Şanlıurfa, Mardin ve Şırnak bölgelerinde hüküm sürüp, MÖ 1500-1250 yılları arasında yaşamıştır. Demiri kendi tekelinde tutmuş, ve at yetiştiriciliğinde kendilerini geliştirmişlerdir. En son Asur imparatoru olan Salmanassar tarafından varlıklarına geçici olarak son verilmiştir.

Mitanni Kralları:
Kirta, Şuttarna, Baratarna, Parşatarar, Sauşşatar, Artatama, Şuttarna, Artaşumara, Tuşratta, Mattivaza, Sattuara, Vasaşatta
Şat kelimesi eski Kürtçe de site veya şehir yöneticisi anlamına geldiği için birçok kral adında Şat kelimesi geçmektedir.

Komagene Krallığı
Komejan krallığı, Adıyaman ili civarında, Büyük Zilan Aşiretine mensup Kürtler tarafından kurulmuştur. Nemrut Dağı Kürt krallığının en önemli merkezi halindedir. Nemrut Kürt olup, adı da Kürtçedir. Kürtçe de Nemir ya da Nemird kelimesinin Türkçeleşmiş şeklidir. Ölümsüz anlamına gelmektedir. Komagenes Helen kökenli bir adlandırmadır. Öteki adıyla da Kürt dağı denmiştir. Kom sözcüğü Kürtçe de topluluk anlamına gelmektedir. Gene ise soy, kabile, aşiret anlamına gelmektedir. Komagene yan yana geldiğinde ise herkesin evi veya göçebe aşiretler diyarı anlamına gelmektedir.

Kürtlüğün tüm gelenek, görenek ve kültür mirasları Kürtçenin tüm tarih derinliklerinde gizlidir. Kürtlerin atalarından biri olan Komageneler döneminde, bölgede barış, huzur, mutluluk hüküm sürmüştür. Yazılı belgelerde ise Komageneler, Kummu ve Kummuhu olarak geçmektedir.

Asurlulara sıklıkla baş kaldıran Komageneler hakkında Kürt Tarihi bulunan arkeolojik eserlerinde, Kral Sargon; Komagenelerin, karısını, oğullarını, kızlarını, malını ve hazinelerini aldım. Onları Mezopotamya’nın güneyine (Bugünkü Irak) sürdüm. Demiştir. Anlaşılan o ki yerleşik halkları yurtlarından, topraklarından sürmek bile o zamanlar için uygulanan bir yöntemdi.

Komagene küçük bir ülke olduğunu Samosata(Samsat) adındaki doğayla güzelleşmiş olan başkentte, kraliyet ailesinin ikamet ettiği ama günümüzde Roma eyaleti adıyla geçen yer olduğunu bildirilmiştir. Bu şehir fazlasıyla bereketli topraklarla kaplı ve Fırat Nehrinin kenarındadır.

Komagene Valileri:
Sames, Arsames, Xerxes, Ptolemaus
Komagene Kralları
Ptolemaeus, Sames Theosebes Dikaios, Mithridates I Callinicos, Mithridates II Philhellen, Antiochus, Mithridates III, Antiochus IV Epiphanes

Komagene krallığının bıraktığı eserlerden en önemli olani Adıyaman şehrinde bulunan Nemrut’tur. Gün doğumu ve gün batımının tüm ihtişamıyla izlendiği tepe günümüzde birçok turiste ev sahipliği yapmaktadır. Doğu ve batı terasları bulunan sıra halinde dizilmiş 8 adet yontma taşın üst üste oturtulmasıyla oluşturulan o muhteşem heykeller, kabartmalar ve yazıtlar buradadır. Heykeller bir aslan ve bir kartal heykeliyle başlar ve aynı düzende son bulur. Aslan yeryüzündeki güç, kartal Tanrıların habercisi olarak Tanrıların gücünü sembolize eder.