Bu forumdaki linkleri ve resimleri görebilmek için en az 25 mesajınız olması gerekir.


Klasik Mantığa Giriş: Klasik Mantıkta Mantık İlkelerinin Kaynağı Sorunu Nedir?

Mantık ilkeleri nereden gelir? Bu ilkelerin kaynağı nedir? Onlar dış dünya hakkındaki gözlem ve deneyimlerimizden çıkardığımız ve soyutlama yoluyla ilkeleştirdiğimiz şeyler midir? Yoksa bu ilkeler bizim zihnimizde zaten önceden mevcut olan, a priori ve doğuştan (innat) ilkeler midir? Onlar Yeniçağın öznelci (sübjektivist) filozoflarının savunduğu gibi, yalnızca bize ait düşünme ilkeleri midir? Yoksa Aristoteles'den Leibniz'e kadar ontologların ve metafizikçilerin savundukları gibi, hem düşünme ve zihin yasaları hem de ontolojik yasalar, gerçeklik yasaları mıdır?

Bu sorulara verilmiş ve verilecek yanıtların değişik olabileceğini, yukarıda değindiğimiz ontolojik ve epistemolojik çıkış noktalarına bakarak hemen anlayabiliriz. Buria bağlı olarak çeşitli felsefî "izm"lerin de bu sorulara verdikleri yanıtların farklı olacağı tabiidir. Örneğin doğuştancılık (innatizm) adıyla da anılan bir tür rasyonalizme göre, mantık ilkeleri doğuştan zihnimizde hazır halde mevcuttur. Buna karşılık özellikle Yeniçağ ampirizmi, tüm bilgimizin kaynağmı deneyimde (empiri) bulur ve mantık ilkelerinin de deneyim soması, a posteriori oluştuğu tezini savunur. Felsefede rasyonalizm-empirizfn karşıtlığı klasik bir karşıtlıktır. Yeniçağa kadar çoğu rasyonalist, doğuştan, a priori olarak bizde hazır bulunduklarını iddia ettikleri mantık ilkelerinin aynı zamanda varlık yasaları olduğuna inanan ontoloğlar olarak karşımıza çıkarlar. Bunlar zihnimizin yapısı ile varlığın yapısı arasında tam bir uygunluk varsayarlar ve mantıksal olanı aynı zamanda gerçek (reel) kabul ederler. Mantık ile varlığı özdeş kılan bu filozoflar, böylece rasyonalizm ile realizmi de bu yoldan bağdaştırmış olurlar. Giriş'te de belirttiğimiz gibi, mantığın sistematik kurucusu
Aristoteles, böyle bir anlayış doğrultusunda, büyük ölçüde ontolojinin de kurucusu olmuştur.

Yeniçağ oysa rasyonalizmi, mantık ile varlık, mantık ile gerçeklik arasında böyle bir özdeşlik kurmaktan kaçunr. Örneğin Kant, mantık ilkelerini (ve en genelinde zihin ilkelerini) varlık yasaları olarak görmez. Yukarıda da değindiğimiz gibi, Kant için mantık ilkeleri, yalnızca, varlığın duyumlarımıza açık görünüşünün yani fenomenler dünyasmın bir bilgisine bizi ulaştıracak olan ve yalnızca bize ait olan düzenleyici ilkelerdir. Onlar bize varlığın yapısını açan şeyler değil, fenomenlerin bilgisini sağlayan a priori bilgi koşullarıdır. Öyle ki, Kant'a göre, Aristoteles'den beri felsefeye hâkim olan mantık-varlık özdeşliği düşüncesi büyük bir yanılgı içerir. Mantık ilkeleri varlık yasaları değil, öznenin fenomenleri bilme kalıplarıdır. Günümüzde de, Kant gibi düşünen filozoflar, mantık ile varlığı upuygunluk içinde görenlerin, mantık ilkelerinin aynı zamanda varlık yasaları olduğunu ileri sürenlerin, mantıkta ontolojizm denilen bir yanılgıyı sürdürdüklerini belirtirler. Empiristler de, Kant gibi, mantık ilkelerinin deneyden türevlenen şeyler olarak öznede bulunduğunu, bu ilkelerin varlık yasaları sayılamayacağını savunurlar. Onları Kant'tan ayıran nokta, bu ilkeleri a priori saymamaları, onların deneyim yoluyla a posteriori olarak (doğduğumuzda bir boş levha, bir tabula rasa olan) zihnimizde oluşup kalıplaştıklarını ileri sürmeleridir. Bu ayrılık dışında, empiristlerin de, Kant gibi, mantıkta ontolojizmi reddettiklerini, mantık ile ontolojiyi birbirinden ayırmak istediklerini anlayabiliriz.

KAYNAK: KLASİK MANTIK KİTABI