[YapraK]

ŞAMANİZM

(ALINTI:Şaman ve Oyunculuk-Erhan Tuna-Okyanus Yayıncılık-Önsöz)
Bir inanç sistemi olarak şamanizm çok geniş bir coğrafyada etkili olmuş, çok uzun bir tarihsel geçmişi olan, diğer dinlerden ve inanç sistemlerinden etkilenmiş, dinlere çeşitli öğeleriyle nüfus etmiş ve günümüzde bile varlığını sürdüren bir inançtır.
Sibirya, Orta a-Asya, Kuzey Amerika ve Okyanusya üzerindeki net etkisinin ve varoluşunun yanı sıra çeşitli etkileşimlerle Yakın Doğu ve Avrupa üzerinde dahi etkisi vardır.Fakat Şamanizm’in kökeni Sibirya ve Orta Asya’dır.
Özellikle Avcı-Göçebe halkların inanç biçimi olarak görülen Şamanizm, bu özellikleriyle Sibirya ve Orta Asya’da geniş bir yayılım alanı gösterebilmiştir.

Alıntı.

[YapraK]

Şamanizm’in avcı-göçebe toplumların karakteristiği oluşuna ilişkin olarak zaman hiyerarşisi içinde söylenebilecek bir önemli nokta da paleolitik avcıların bölgesinde bulunan şamanist unsurlardır.Baykal gölünde, Malta’da, İskutsk’un ellibeş mil kuzey batısında, Byeleya ırmağı kenarında bulunan örende,
‘’Boyları iki santimden onbeş santime kadar değişen, biri mağara aslanı derisi giymiş, ötekiler çıplak yirmi kadın heykeliyle karşılaşıyoruz…..’’ (Joseph Camphell-İlkel Mitoloji- s:353)
Bu bölge, bu günkü Şamanizm merkezlerinden biridir.
‘’Malta’da on dört hayvan bulunmuştur! Altısı kutup tilkisi, altısı geyiktir, hepsinin de butları ve boynuzları yoktur (hayvanların gömülmeden önce yüzüldüğünü ve belki de şaman kıyafeti yapımında kullanıldığını düşündürtüyor); bir kuşun baş ve boynu bir mamutun ayağı mamut dişinden altı uçucu, bir yüzücü kuş da bulunmuştur, hepsi kaz veya ördekleri temsil etmektedir.İki yanında spiral labirent deseni çizilmiş dişten yapılma balık, şaman aracı olduğunu düşündürten dişten bir çubuk ve son olarak, çok dikkat çekici raşitikmiş gibi görünen, bol mamut dişi süslemeleri olan dört yaşında bir çocuk iskeleti.’’ (Joseph Camphell-İlkel Mitoloji- s:353)
Birçok araştırmacı, paleolitik dönem avcılarının inanç sistemlerindeki şamani unsurları ortaya koymuş bulunmaktadır.Horst Kirschner, Lascaux’taki ünlü mağara resminin şamanca bir vecd hali olduğunu açıklamıştır.Aynı yazar tarih öncesi yerleşimde bulunan gizemli objelerin davul tokmağı olduğunu düşünmektedir. (Mircae liade, Shamanism Archaic Technique of Ectasy- s:503)
Lascaux mağarasında bulunan paleolitik döneme ilişkin duvar resimlerinin basitçe av sahnelerini canlandırmadığı, bu resimlerin büyü amacıyla yapıldığı çeşitli bilimadamları tarafından öne sürülüyor.Bu düşünceyi destekleyen en önemli öge , mağaraların, özellikle resimlerin bulunduğu bölümlerin ulaşılması çok zor yerde olmasıdır.Bunlar barınmaktan daha çok bir ibadet yeri gibi işlev görmüşlerdir.Ve bu ibadetlerin yöneticisinin de şaman olması muhtemeldir.
‘’Avcı büyüsünün Taş Çağ katedralindeki gizemi hissettiren bir başka resim daha var, doğal bir çıkıntı veya gizemli bir kilise bodrumu gibi, mağaraların ana taban düzleminden aşağıda, uzanılması zor ve ters bir yerde.Kocaman bir bizon, anüsünden girip cinsel organından çıkarak bağırsaklarını dışarı dökmüş bir mızrakla zayıf bir erkeğin karşısında duruyor.Erkek (mağaradaki tek kaba desen ve tek insan ) şaman transı durumunda. Kuş maskesi takmış, dik fallusu boğaya dönük.Yerde ayaklarının dibinde bir mızrak-sopa var, yanında da tepesinde kuş imgesi bulunan bir büyücü değneği veya asası duruyor.Bu cılız şamanın arkasında, yürüyüp giderken dışkıladığı anlaşılan büyük bir gergedan görülüyor.’’ (Joseph Camphell-İlkel Mitoloji- s:353)
Buradaki insan figürünün kuş maskesi takmış olması ve yanında bulunan mızrak- sopa’nın üzerinde kuş figürü bulunması Sibirya’dan Kuzey Amerika’ ya kadar uzanan Şamanlık edebiyatında kuşun özel bir yeri olması dolayısıyla, bu figürün bir şamanı tasvir ettiğini düşündürüyor.
Pirene’lerdeki ‘’Trois Freres’’ mağarasında bulunan ve ‘’Trois Freres Büyücüsü’’ adı verilen bir başka resim de yine paleolitik dönem içinde yer alır.Bu resim zorlu dehlizlerle varılabilen bir iç mağara odasında bulunmuştur.Hayvanın göğsüne doğru inen bir sakalı var ve ayakları insan ayağı şeklinde, gözleri baykuş gibi yuvarlak, kurt veya atınkine benzer bir kuyruğu ve hayvanınkini andıran bir fallusu var. Bu resimde bize ayin yaparken hayvanı taklid eden şamanı anımsatıyor.
Bu tür paleolitik mağaralarda bulunan önemli şeylerden biri de ayı ritüeline ait sunaklar, ayı kemikleri ve kafa taslarıdır. Bunların özellikle ve özenle yerleştirilmeleri bunlara ait bir kültün varlığını kanıtlar.
‘’Almanya’da Velden yakınındaki Peterhöhle mağarası 1916-1922 yılları arasında Konrad Hörmann tarafından kazılmıştır. Mağarada dolap gibi nişler vardır ve içlerinde gene bacak kemikleriyle birlikte, beş ayı kafası bulunmaktadır. (Joseph Camphell-İlkel Mitoloji- s:364)
Asya Şamanlığında da ayı bir tabu olarak yer alır,Şamanistler bilhassa ormanlarda ayının adını söylemekten korkarlar. Bu tabuların kökenlerinin paleolitik avcıların ayı kültüne kadar uzanması ihtimali vardır. Bu gün hala Anadolu’da ayıya ilişkin efsaneler anlatılır.
Görüldüğü gibi Şamanizm kökleri insanlığın ilk devirlerine kadar uzanabilen, ilkel inançların, sihir kültlerinin bir devamıdır.Şamanizmin görüldüğü yerlerde bu ilkel inançlara, sihir kültlerine, belki zaman içinde yer yer farklılaşmış bile olsa, en azından izlerine rastlanabilmektedir.
‘’ Eski avcılarla bu günküler arasında bin yıllar, belki yüz bin yıllar geçmiş olmasına karşın, bu bölgelerde ekonomik koşullar değişmiş değil ve belki de aynı, insan öz olarak değişmeden kalmış. Bu gün de aynı kurbanlar sunuluyor.’’ (Joseph Camphell-İlkel Mitoloji- s:367)
Şartların binlerce yıldır hiçbir şekilde değişmemesi doğaldır ki mümkün olamaz.Fakat avcılık, hayvancılıkla geçinen dolayısıyla göçebe bir kültüre sahip olan topluluklarda yaşamın temel ilkeleri aynı kaldığından, en ilkel avcılık döneminin sihir kültlerine, inanç biçimine rastlanılabilmektedir.Bu gün Asya’da hala Şamanizm inancına bağlı topluluklar yaşamaktadır.Anadolu’da tahtacılarda, Türkmen’lerde şamanist inancın izleri vardır. Alevi kültürü bunların İslam’la kaynaştırarak, içinde şamanist izler taşıyan geleneklerin bu gün bile sürdürücüsü olabilmektedir.
Bütün bu izlerin günümüzde dahi varolmasını sağlayan ise şamanist inançların köklerini avcılık, hayvan yetiştiriciliği ve göçebe kültürden almasıdır.

Alıntı.