Çevrimiçi

Mükelleflerin fiilleri

Farz ve vâcib ikisi de Cenâb-ı Hak tarafından işlenmesi emrolunan ameldir. Kat’iyyen, yani şüphe götürmez ve te’vîl kabul etmez şekilde emrolunmuş ise farz denir. Eğer öyle kat’î olmayıp da başka mânâya hamlolunabilecek (gelecek) şekilde emrolunmuş ise vâcib denir.

Meselâ beş vakit namaz kılmak farzdır. Kur’ân-ı Kerîm’de beş vakit namazı kılınız diye açıkça emrolunmuştur. Ama Kurban Bayramında kurbân kesmek vâciptir. Kevser Sûresi’nde “...Namaz kıl ve kurban kes.” diye mutlak olarak emrolunmuştur. Bayram namazı kıl ve kurban kes diye açıkça bildirilmediğinden vâcib olur da farz olmaz.

Farzı terk eden Cehennem azâbına lâyık ve inkâr eden kâfir olur. Vâcibi terk eden de Cehennem azâbına müstehak olur. Ama inanmayan kâfir olmaz.

Sünnet, Resûlullah (s.a.v.) Hazretlerinin çoğu zaman işlemiş olduğu şeydir. Terk eden azâba lâyık olmaz, lâkin itâba (azarlamaya) müstehak olur. Ezân okumak, kâmet getirmek ve namazı cemâatle kılmak gibi.

Müstehab, Resûl-i Ekrem'in (s.a.v.) bazen yapıp bazen terk buyurmuş oldukları şeydir. Kuşluk namazı gibi. Peygamber Efendimiz (s.a.v.) müstehab denilen şeyleri sevip işlemiştir. İşlemeyene azâb ve itâb (azarlama) yoktur, lâkin işleyene sevap vardır.

Mübâhın, gerek işlenmesinde, gerek işlenmemesinde sevâb ve günâh yoktur. Oturmak, kalkmak, yürümek gibi.

Haram, Allâhü Teâlâ’nın katiyyen yasakladığı şeydir ki farzın mukâbilidir. Onu işleyen Cehennem azâbına müstehak ve helâl sayan kâfir olur. Zinâ, gıybet, yalan, iftirâ ve insan öldürmek gibi.

Mekruh, iki kısımdır: Biri tahrîmen mekruhtur ki onu işleyen azaba lâyık olur, lâkin inanmayan kâfir olmaz. Eşek eti yemek ve yatsı namazını gece yarısından sonra kılmak gibi.

İkincisi tenzîhen mekruhtur ki işleyen azâba lâyık olmaz, lâkin ahirette azarlanmaya lâyık olur. (C. Paşa İlmihali)

Müfsid, meşrû bir ameli bozup iptal eden şeye denir. Namaz içinde gülmek müfsiddir, namazı ifsâd eder, bozar.

__________________