[Cemalizim]

İran'ın Tebriz halkı ile birlikte hareket ederek devlet kuvvetlerine karşı Meşrutiyet mücadelesinde tek kurşunla 19 Nisan 1909'da kalbinden vurularak öldürülen ABD'li öğretmen Howard Baskervil, Meşrutiyet kahramanı olarak hala saygı ile anılıyor. Tebriz'in kahramanları arasında yer alan tek ABD'li olan 24 yaşındaki Baskervil'in Meşrutiyet Müzesindeki büstü, özellikle yabancıların ilgisini çekiyor.

Azeriler Tebriz'de 1908'de Muhammet Ali Şah döneminde isyan çıkarınca Ruslar ve İngilizler müdahale etti. Ruslar, 1 yıl sonra kenti işgal etti. ABD'den Tebriz'deki Amerikan Anı Okuluna tarih öğretmeni olarak 1907'de atanan Howard Baskervil, kendini Meşrutiyet Hareketi içinde buldu. İran'ın içine düştüğü siyasi ve iktisadi zayıflıktan kurtulma çabası olarak ortaya çıkan harekete katılmak için Baskervil, öğretmenliğe veda ederek sözde anayasal güçlerle birleşti. Savaşta büyük yararlar gösterince 150 kişilik birliğin komutanı olan Howard Baskervil, 19 Nisan 1909'da 24'üncü doğum gününden 8 gün sonra kalbine isabet eden tek kurşunla yaşama veda etti. İslami usullere göre Tebriz'de törenle toprağa verilen Howard Baskervil'in yaşam öyküsü ve verdiği mücadele, Amerika'da özellikle de doğduğu eyalet olan Nebraska'da büyük ilgi gördü.

Yazılı ve sözlü kaynaklara göre, Tebriz halkına özgürlük savaşında 'haklarınıza sahip çıkın' diye öğüt veren ve önderlik yapan Baskervil için Tebrizli kadınlar, bir ipek halı dokudu. Üzerinde ABD'li kahramanın resmi bulunan halının dokunması tamamlanınca, kadınlar olarak Baskervil'in annesine bir de mektup yazdılar. "Oğlun Tebriz'de kahraman olarak yaşadı ve öldü" diye yazılan mektup ile halı, bir türlü ABD'deki Howard Baskervil'in annesine ulaştırılamadı.

Bbu kente gidenler, Mutaharrı Caddesindeki 1868'de ünlü mimar Hacı Veli'nin yaptığı Tebriz'in en güzel evindeki Meşrutiyet Müzesinde ABD'li kahramanın büstü ve fotoğrafları ile karşılaşıyor. Azarbaycan direnişçileri ile kahramanlarının 1996'da açılan Meşrutiyet müzesinde o döneme ait silahlar da sergileniyor. Azarbaycan Eyalet Cemiyetinin toplantılarının yapıldığı iki katlı bina kadar camlarındaki vitraylar da ilgi çekiyor. - Erzurum