Çevrimdışı

Hamilelikte kan uyuşmazlığı



Kan uyuşmazlığı olan hamileler erken tanı, uygun takip ve tedavi ile sağlıklı bir gebelik süreci sonunda bebeklerine kavuşabilirler. Bu hamilelerin takibinde dikkat edilmesi gereken ön önemli konu anne ve baba adayının kan gruplarının bilinmesidir. Kan grubu, kırmızı kan hücreleri üzerindeki antijenlere göre A, B, AB ve 0 kan grupları olarak sınıflandırılır. Bundan bağımsız olarak, Rh değeri + veya - değerinde olabilir. Kan grubu A ise alyuvarların çeperinde yalnızca A tipi antijen, B ise yalnızca B tipi antijen, AB ise her iki antijen de bulunurken, 0 grubunda alyuvarların çeperinde her ikisi de yoktur.

Anne karnındaki bebek genetik yapısının yarısını anne yarısını babadan alması nedeni ile bebeğin kırmızı kan hücreleri anneden farklı olabilir. Kırmızı kan hücrelerinde bulunan antijenler o kan grubuna sahip olmayan kişilerde antijen olarak işlev görebilir. Kan grubu O olan kişilerin kanına A ve B kan grubu kan girerse vücudun doğal bağışıklık maddeleri olan anti-A ve anti-B antikorları oluşur. Kan grubu O olan bir kadın kan grubu A, B grubu veya AB grubu olan bir erkekten gebe kalınca bebeğin kan grubu A grubu, B grubu veya AB grubu olabilir. Hamilelikte aynı şekilde karnında farklı kan grubuna sahip bir bebeği taşıyan annenin doğal anti-A ve anti-B antikorları, plasenta yoluyla bebeğin kanına ulaşırlar ve bebeğin kırmızı kan hücrelerine bağlanır. Bu durumda yeni doğan döneminde belirgin sarılığa neden olabilen A B O uyuşmazlığı ortaya çıkabilir. Bebeğin kırmızı kan hücreleri yeni doğan döneminde kolayca yıkılabilir ve yeni doğan sarılığı çok belirginleşebilir.

Annenin kan grubunun Rh (-) olduğu ve babanın kan grubunun Rh (+) olduğu durumlarda bebeğin kan grubu Rh (+) ise anne ile bebeğin arasındaki kan bağı nedeni ile bebekten anneye geçen kırmızı kan hücreleri belli bir oranı geçtiğinde annenin kanında bu duruma karşı bağışıklık maddeleri olan antikor oluşur. Buna Rh immunizasyonu (etkileşmesi) denir. Oluşan bu antikor göbek kordonu yoluyla bebeğe geçer ve bebeğin kanındaki kırmızı kan hücrelerini parçalar. Bu da bebekte hızlı bir kırmızı kan hücreleri yıkımına ve dolayısıyla anne karnındaki bebekte aşırı bir kansızlık ile buna bağlı olarak kalp yetmezliğine ve vücutta su birikmesine yol açar. Doğum sonrasında ise bütün bunların üstüne sarılık eklenir. Hem annede hem de bebekte meydana gelebilecek bu rahatsızlıklar tedavi edilmediği takdirde öldürücü olabilir veya kalıcı sakatlığa neden olabilir. Bu rahatsızlığa Eritroblastosis fetalis denir. Rh uygunsuzluğu yani kan uyuşmazlığı ile Rh immunizsayonu farklı şeylerdir. Her Rh uyuşmazlığı olan gebelikte Rh immunizasyonu (etkileşmesi) oluşmaz.

Rh uygunsuzluğu olan hamilelerde amaç bebeğin Rh pozitiflerine karşı annenin antikor oluşturmasını engellemektir. Gebelik takibinde annenin kanında normalde olmaması gereken anti-Rh (anti-D) araştırılır. Bu teste indirekt coombs testi denilir.

Gebelik başında, 24. ve 28. gebelik haftasında indirek coombs değeri ölçülür. 28. haftada anti-D gamma globulin iğnesi anti (kan uyuşmazlık iğnesi) yapılır. Bu iğne doğuma kadar 12 haftalık süre boyunca bebekten anneye kanamaları karşılayarak bebeğin etkilenmesine engel olup bebeği korur. Doğumdan sonra kordon kanından bebek kan grubu ve direk coombs testi (DCT) bakılır. Yenidoğan bebeğin kan grubu Rh (+), DCT negatif ise anti-D immunglobulin ilk 72 saat saat içinde tekrar yapılmalıdır. Bu iğnenin amacı anne kanına doğum sırasında bebekten geçebilecek kana karşı antikorların oluşmasına engel olarak bir sonraki gebelikteki bebeği korumaktır.

Benzer şekilde Rh (-) annenin Rh antikoru oluşturmasına neden olabilecek düşük, dış gebelik, kürtaj, plasentanın erken ayrılması, tanısal amaçlı girişimler olan amniosentez, CVS (koryon villus örneklemesi), kordosentez veya anne karnına gelebilecek travmalar durumlarda da hemen anti-D yapılmalıdır.

Yenidoğan bebekte sarılık bebeğin kanında biluribin değerleri ölçülerek takip edilir ve ışık tedavisi olan fototerapi uygulanması gerekebilir. Yeni doğan bebeklerin kan grubu A ya da B olduğunda, annenin kan grubu O ise, bebeğin yeni doğan sarılığı, çok dikkatle takip edilmelidir. Özet olarak anne kan grubu Rh negatif veya "O" ise ve babadan gelen genler yüzünden bebeğin kan grubu Rh pozitif veya "A", "B" veya "AB" ise bu durumda kan uyuşmazlığı hastalığı beklenmelidir. Özellikle Rh uygunsuzluğu önemlidir, yani daha ağır sarılık ve kansızlıklara neden olabilir. Bu yüzden Rh uygunsuzluğu durumlarına çok dikkat edilmelidir. Annenin Rh pozitif ve babanın Rh negatif olduğu durumlarda kan uyuşmazlığı oluşmayacaktır. AB0 uyuşmazlığı Rh uyuşmazlığına göre daha sık görülmesine rağmen daha iyi seyreder. Sarılık daha ender görülür, Çocukta kalıcı hastalık yapma riski daha azdır, Nadiren bebeğin kanının değişmesi gerekir.

Sonuç olarak kan uyuşmazlığı şüphesi olan çiftlerin çocuk sahibi olma konusunda endişeye kapılmamaları gerekir. Düzenli gebelik takipleri ve gerekli tedavi ile normal sağlıklı bebekleri olmaması için hiçbir neden yoktur.


Prof. Dr. Nilgün TURHAN
Kadın Hastalıkları ve Doğum , Üreme Endokrinolojisi ve İnfertilite

__________________
Al Beyin Kafana Sokarsın