Çevrimdışı

Ülkemizde okuma yazma öğretiminin gelişimi şu şekilde özetlenebilir:


Ülkemizde yaklaşık bin yıldan beri Arap harfleriyle okuma yazma öğretimi harf yöntemine uygun olarak yapılıyordu.


1852’de Dr. Rüştü “elif” mertek gibi, “Be” tekne gibi “te” ona benzer diyerek harflerle nesneleri çağrıştırarak öğretim yapıyordu.


1874’te Selim Sabit Efendi Elifba-i Osmanî adlı bir alfabe yazdı. Harflerle ilgili sorular sorularak harfler kavratılıyordu.


1892’de okuma yazma öğretimiyle Hayat Bilgisi dersi arasında ilişki kuruluyor.


1913’te yayınlanan Mektebi İptidaiye Müfredatında (İlkokul Programında) Satı Bey, okuma yazmada harf yöntemi öneriyor.


Yöntem konusunda ilk ciddi öneri Nüzhet Sabit tarafından “Kelime Usulüyle Elifba” eseriyle oluyor. Çözümleme yönteminin savunucusu Nüzhet Sabit’le, Harf Yönteminin savunucusu Satı Bey yöntem konusunda tartışıyorlar.


İlk okuma yazma konusunda ilk ciddi çalışma 1924 yılında “Alfabe Kongresinde” yapılıyor. “Ses” yöntemiyle “sözcük” yöntemlerinden birinin seçilmesi 1924 ilkokul programında öğretmene bırakılıyor. İki yıl uygulamadan sonra Harf ve Ses yöntemiyle okuma yazma Heceleme ile sonuçlanıyor. Harf ve ses yöntemi yasaklanıyor.


1926 İlkokul programında ilk okuma yazma öğretiminde “Sözcük” ve “Karma Yöntem” öngörülüyor.


1936 yılında Sadrettin Celal Anten tarafından “Decroli Usuluyle İlk okuma Yazma Öğretimi” adlı kitap Türkçe ’ye çevrilmesiyle ilk okuma yazma öğretimi İlkokul progr***** cümle öğretimi olarak alınmıştır. Ancak çözümleme metodu Cumhuriyetin kuruluş yıllarında öngörülmekle birlikte buna uygun bir kitabın olmaması sebebiyle 1948’e kadar kullanılmamıştır. 1948 de uygulanmaya başlanmıştır.


1948 ve 1982 de aynı şekilde cümle öğretimi devam etmiştir.


1968 ve 1982 ilkokul programının, 1948 ilkokul programından farkı ise; büyük ve temel harflerin birlikte öğretilmesidir


2005–2006 öğretim yılından itibaren uygulanmak üzere ses temelli cümle yöntemine geçilmiştir ve devam edilmektedir.


CÜMLE YÖNTEMİYLE OKUMA YAZMA ÖĞRETİMİ


Cümle öğretiminde, öğrencilerin günlük dilinden alınan kısa cümlelerle başlanır. Her cümle iyice kavrandıktan sonra yenisi verilir. Cümleler öğrencilere öğretilirken içindeki kelimeler sezdirilir. 10 – 12 cümleden sonra cümleler kelimelere bölünür. Kelimelerle yeni cümleler oluşturulur ve aynı zamanda cümle verilmeye devam edilir. 20-25 cümle verildiğinde, kelimelerin içindeki sezdirilen heceler ilk cümlenin kelimelerinden başlanarak hecelere bölünür. Bölünen heceler ve kelimelerle yeni cümleler oluşturulur. 35- 40 cümle olana kadar cümle verilmeye devam edilir. Verilen her cümle kelimelerine ve hecelerine ayrılır. Daha sonra hecelerin içindeki sesler sezdirilir.


Bu yöntemle ön(kısa) bellekten, arka(uzun) belleğe bilgi aktaramayan öğrenci okuma yazma öğrenememektedir. Bu yöntemle 35- 40 cümleyi, ortalama dörder kelimeden 160 kelimeyi ve bu kelimeleri oluşturan heceleri ezbere bilmesi gerekiyor okuma yazma öğrenmesi için.


Bu öğrenme yöntemiyle okuma yazma öğretimi en erken mart nisan aylarıdır zihinsel gelişimi normal olan çocuklarda. Yaşıtlarına göre zihinsel gelişimi geri olan çocuklar daha uzun sürede veya hiç okuma yazma öğrenememektedir.


Bu yöntemle birçok öğrenci cümlenin içindeki heceyi başka bir cümlede ayırt etmemektedir. Söylenen yeni cümleleri yazmakta zorlanmaktadır.


Bu yöntem bence öğretmene kolaylık. Çünkü tahtaya asılan büyük fiş ve öğrenciye verilen küçük fiş deftere sayfalarca resmederek öğretiliyor.





SES TEMELLİ CÜMLE YÖNTEMİNİN GEREKÇELERİ


Ses temelli cümle yönteminde ilk okuma yazma, dinleme, konuşma becerilerinden kopuk olmadan sadece okuma yazma değil Türkçe öğretiminin beş öğrenme alanı ile birlikte yürütülür.


İlk okuma yazmada seslerle başlanması ve birleştirilmesi anlamlı hece ve kelimelere ulaşılması öğrencinin bilgiyi yapılandırmasını kolaylaştırmaktadır. Ses temelli cümle yöntemi yapılandırıcı öğrenme yaklaşımına uygun bir yöntemdir.


Bu yöntem Türkçe ses yapısına uygundur. Öğrencilerin duyduğu ve çıkardığı seslerin bilincine varmasına yardımcı olmaktadır. Öğrencilerin bütün sesleri öğrenmesi, yazma sürecinde kelimeleri doğru yazmalarını sağlamaktadır. Öğrencilerin sözlü dilden yazılı dile geçmesini kolaylaştırmaktadır. Yazı ile konuşma arasında benzerlikleri görebilmektedir.


Ses temelli cümle yöntemiyle okuma öğrenen öğrenciler, çözümleme yöntemiyle öğrenen öğrencilere kıyasla daha yavaş okumakta ama daha iyi anlamaktadırlar.





SES TEMELLİ CÜMLE YÖNTEMİYLE OKUMA YAZMA ÖĞRETİMİ


Öğrencimiz yeni okula başlamış birinci sınıfa gidiyorsa sınıf öğretmeni ile birlikte hareket edilmeli, sınıf öğretmeni takip edilmelidir. Ancak öğrencimiz birinci sınıfa gidiyor fakat zeka seviyesi yaşıtlarından geri ve sınıfı takip edemiyorsa özel eğitim kurumu öğretmeninin yaptığı program doğrultusunda okuma yazma çalışması yapılmalıdır. Öğrencinin sosyalleşmesi açısından okula devamı da sağlanmalıdır. Sınıf öğretmeni böyle öğrencileri kendi çalışmalarıyla zorlamamalı ve öğrenci velisi sınıf içi çalışmaların yerine özel eğitim kurumu öğretmeninin çalışmalarını tekrarlatmalıdır.


Öğrencimizin yaşıtları okuma yazmayı öğrendiği halde hala okuma yazmayı öğrenememiş ise; öğrenci-mize önce sesli harflerin tamamı ( a, e, ı, i, o, ö, u, ü) öğretilmelidir. Daha sonra 2005–2006 programındaki


sesiz harfler sırasıyla verilmelidir. Her sessiz harf verilirken bir nesne resminden yararlanmalıdır. Örneğin ( L) sesi verilecek, el resmi çizilmeli (Bu ne?) sorusu sorularak söyletilmeli. Daha sonra kendimiz ağır bir şekilde dilimizin hareketini göstererek söylemeliyiz. Sesleri asla arkasında ( ı ) sesi varmış gibi (lı) şeklinde söylememeliyiz. Çünkü öğrenci ( lı ) hecesini kavramakta ve yazmakta zorlanmaktadır. Sesi iyice kavrattıktan sonra önce soldan açık heceler oluşturmalıyız. ( al, el, ıl, il, ol, öl, ul, ül ) iyi bir şekilde model olunarak heceler tek tek tarafımızdan ses bastırılarak okunmalı sonra öğrenciye aynı şekilde okutulmalıdır. Sonra sağdan açık heceler ( la, le, lı, li, lo, lö, lu, lü) ve daha sonra üç sesli heceler ( lal, lel, lıl, lil, lol, löl, lul, lül ) oluşturulmalı aynı şekilde okutmalıyız. Buradaki amaç heceleri ezberletmek değil ( L ) sesini kavratmaktır. Sesi söylerken dilin hareketine dikkat çekilmeli ve hissettirmelidir. Gerekirse ayna karşısında söyletilmelidir. Sanki çok sevdiği bir şeyin tadını alıyormuş gibi. Aynı heceleri kullanarak farklı cümleler yazdırılmalı. Cümlenin hecelerini bastıra bastıra söylemeliyiz. Öğrenci söylediğimiz hecenin sesini hatırlamadığı zaman heceyi tekrar tekrar söylemeliyiz. Yinede harfi hatırlayıp yazamadı ise, harfi verirken çizdiğimiz resimle hatırlamasını sağlamalıyız, sesin adını söylememeliyiz (L) yaz şeklinde. Asla bakarak yazma çalışması yaptırmamalıyız. Çalışma yaparken velinin izlemesini sağlamalıyız. Öğrencinin dikkati dağılmaması için velinin çalışmamızı izlemesini sağlayamıyorsak, mutlaka velinin evde nasıl çalışması gerektiği bilgilendirilmelidir. Aynı şekilde diğer sessizlerle çalışma yapılmalıdır. Her sessiz harf verildiğinde önce verilen diğer harflerle üç sesli heceler oluşturmalıyız. Örneğin (m) sesini veriyoruz ( mal, mel,…….) , ( mat, met, …..) , ( mar, mer, …..) , (man, men,….) , (mam, mem,…) sonra tersi ( lam, lem, …) , ( tam, tem, …) vb.


Bu yöntemle normal zekalı öğrenciler 4-5 sessiz harften sonra tekniği kavrayıp kısa sürede okuma yazmayı öğreniyor. Yaşıtlarından zeka seviyesi düşük olanlar ortalama 10 sessiz harften sonra tekniği kavrayıp okuma yazma öğrenebiliyor.


Bu yöntemle iyi model olunursa artikülasyon bozukluğu (bazı harfleri söyleyememe ya da yerine başka harf söyleme ) olan öğrencilerin artikülasyon bozukluğu düzeliyor.


Sizle bir anımı paylaşmak istiyorum. Birinci sınıfta okuttuğum bir kız öğrencinin, velisini birkaç yıl sonra yetişkinler okuma yazma kursunda okuttum. Veli, bana kızım (Sen öğretmenin ağzına bak, o zaman okuma yazmayı öğrenirsin.) dedi.


Zihinsel Engelli Sınıf Öğretmeni


Selami İbrahimçavuşoğlu