Çevrimdışı

Kastamonu‘nun meşhur türküsü “tiridine
...bandım” ‘ın sözleri çoğu kişiye, özellikle de şehirli gençlere
çok manasız gelmektedir. Oysa türküyle ilgili yapılan araştırmalar
türkünün saçma değil, dinleyenlerin bilgisiz olduğunu gösteriyor. İTÜ
Devlet Konservatuarı’ndan Kastamonulu Akademisyen İrfan Kurt bu türkünün
sözlerini anlatan bir makale hazırladı. Kurt’un makalesiİstanbul
Uluslararası Müzikte Temsil Sempozyumu’nda bildiri olarak sunuldu.
Gelelim sözlerin açıklamalarına;

Manda yuva yapmış söğüt dalına: Türkü’nün derlendiği
Tosya ilçesi, pirinci ile ünlüdür. Çeltik tarlalarının
sürülmesinde kullanılan manda, yaz sıcağında serinlemek için az kıllı
olan derisini çamura bular. Bunun için de göletlerin kenarındabulunan
dalları da suyun içine kadar uzanan salkım söğütlerin gölgesine yatar.
Bu durum türküde mandanın söğüt dalına yuva yapması olarak esprili bir
şekilde anlatılmıştır.

Yavrusunu sinek kapmış: “Sinek kapması” Kastamonu
yöresinde “sinek ısırması” anlamına gelir. Aynı şekilde köpek ısırdığı
zaman da “köpek kaptı” şeklinde tabir edilir. Bu yöresel bir söyleyiş
farklılığıdır. Dolayısıyla burda da manasız bir olay söz konusu
değildir.

Öküzüm torbadan düştü: Yörede öküzler bir yerden
diğer yere götürülürken hayvan ekinlere zarar vermesin diye boynuna yem
torbası takılır. Böylece hayvan yolda yemlenirken zamandan da tasarruf
edilmiş olur. Öküzüm torbadan düştü, yem torbasının boyundan çıkması,
hayvanın yemeden kesilmesi anlamlarına gelir.

Tridine bandım: Tirit, yöresel, kuru ekmeklerden
oluşan bir yemektir. Ekmekler veya sarılıp kesilmiş yufkalar üzerine
parça kırmızı et ya da tavuk konarak hazırlanır. Bu yemekten yemek,
böyle tabir edilir. Tabi türkünün çıktığı zamanlar biraz daha farklı
hazırlanıyor olabilir.

Müezzin minareden uçtu: Bu deyiş aslında halk
kültüründe sıkça kullanılan bir tabirdir. Tabiki gökte süzülmek anlamına
gelmez, müezzinin ermesi, erenlere karışması anlamında söylenmiştir.

Peki, bütün bunların ne anlamı var?

Bu türkü, ozanların bey aleyhine söz söylemelerinin yasaklandığı bir
ortamda doğmuştur. Ozandan bir eğlencede türkü söylemesi istenmiş, önüne
de kuru ekmeklerden oluşan tirit konmuştur. Ozan yapılan haksızlığı,
ince zekası ve hiciv yeteneğiyle dile getirmiştir. Beye türkü söylemek,
sorunlardan bahsetmek yasaktır. O da mandasından, öküzünden,
tarlasından, yemeğinden, müezzinden bahsederek türkü söylemiştir. Bu da
bu yasağa karşı bir iğnelemedir.